Jakiś
czas temu w mediach i w internecie dominował temat
rezygnacji papieża Benedykta XVI i wyboru jego następcy
Franciszka. Wydarzenia te na nowo wywołały zainteresowanie
badaczy biblijnych enigmatycznym proroctwem z 17. rozdziału
Apokalipsy, które zaowocowało powstaniem ciekawych propozycji
interpretacyjnych.
Apokalipsa
w 17. rozdziale w obrazowy sposób opisuje zwierzę
z siedmioma głowami (zob. w. 3). Następnie anioł wyjaśnia
Janowi,
że głowy te reprezentują siedmiu kolejnych królów: pięciu
upadło, szósty rządzi obecnie, a siódmy nastąpi po nim
(zob. w. 10). Kiedy jego panowanie nastąpi, będzie trwało tylko
przez krótki czas. Razem z ósmym królem bestia zostanie
zniszczona (zob. w. 11).
Przez
ostatnie dekady niektórzy adwentystyczni interpretatorzy utożsamiali
te siedem głów (siedmiu królów) z siedmioma papieżami
następującymi po sobie od roku 1929 (rok w którym
Watykan stał się niepodległym i suwerennym państwem na mocy
Traktatu Laterańskiego). Przez pewien czas uważano, że to Jan
Paweł II, sprawujący pontyfikat w latach 1978-2005, jest
ostatnim papieżem. Jednakże jego śmierć spowodowała
reinterpretację tego proroctwa. To, że Benedykt XVI jest siódmym
papieżem od 1929 roku oraz jego pontyfikat trwał relatywnie
krótko (około ośmiu lat), sprawiło, iż niektórzy zaczęli
utożsamiać go z siódmym królem. Dlatego też nowy papież
Franciszek jest traktowany jako ostatni przed nadejściem czasów
końca.
Skąd
pojawiły się takie teorie? Niestety sformułowano je bez uważnego
przeanalizowania tekstu biblijnego, opierając się na nowinach
medialnych, które zostały przekształcone w fikcyjne biblijne
przepowiednie, nastawione na wywołanie sensacji. Fakty
historyczne oraz tekst Pisma Świętego zostały ze sobą tak
powiązane, aby odpowiadać utrwalonemu rozumieniu, które niestety
nie ma poparcia w tekście biblijnym.
W
rzeczywistości pogląd, jakoby uzdrowienie śmiertelnej rany
papiestwa nastąpiło w 1929 roku, jest jedynie przypuszczeniem,
a nie faktem historycznym. Trudno traktować podarowanie
papiestwu niewielkiego, suwerennego terytorium, jako wypełnienie się
tego proroctwa, którego zasięg obejmuje, zgodnie z opisem w Ap
13,11-18, cały świat. Rok 1929 może stanowić początek gojenia
się śmiertelnej rany, jednak fakt, że od podpisania Traktatu
Laterańskiego minęły 84 lata podważa wszelkie dowody mające
przemawiać za tym, że papieska rana została wyleczona.
Ponadto
rozumowanie odnoszące „krótki czas” panowania siódmego króla
do ośmioletniego pontyfikatu Benedykta XVI całkowicie pomija
jeszcze krótszy pontyfikat Jana Pawła I, który panował zaledwie
34 dni, zanim zmarł w 1978 roku (zob. Ap 17,10). Ta i wiele
innych podobnych niekonsekwencji pokazują, że taka interpretacja
biblijnego proroctwa jest błędna i bezowocna.
Dlatego
też powinniśmy przyjrzeć się 17. rozdziałowi Apokalipsy,
starając się ustalić znaczenie, jakie Bóg nadał temu zagadkowemu
fragmentowi.
Kobieta
na zwierzęciu
17.
rozdział Apokalipsy możemy podzielić na dwie części: (1)
widzenie (zob. w. 1-6a), w którym Jan widzi kobietę określaną
jako wszetecznica, siedzącą na zwierzęciu; (2) wysłuchanie
(zob. w. 6b-18), gdzie anioł wyjaśnia Janowi znaczenie wizji
nierządnicy siedzącej na bestii.
W
widzeniu Jan jest świadkiem sądu nad wielką wszetecznicą,
która siedzi nad wieloma wodami i która zwodziła
mieszkańców ziemi (zob. w. 1-2). Kobieta ta jest następnie
nazwana: „Wielki Babilon, matka wszetecznic i obrzydliwości
ziemi” (w. 5). W Starym Testamencie nierządnica symbolizuje
odstępczy lud Boży (zob. Iz 1,21; Jr 3,1; Ez 16,23; Oz 3,4).
Nierządnica z 17. rozdziału Apokalipsy przedstawia podmiot,
który niegdyś był wierny Bogu, lecz później sprzymierzył się
z odwiecznym przeciwnikiem Boga i Jego wiernych. Babilon
jest więc zbiorczym określeniem dla odstępczego ciała
w czasach końca.
Zuważmy,
że na początku nierządnicę określa się jako siedzącą
„nad wielu wodami” (zob. w. 1). Jednak kiedy widzi ją Jan,
siedzi ona na szkarłatnym zwierzęciu (zob. w. 3). Nie powinno
to dziwić, biorąc pod uwagę literacki charakter księgi,
który jest widoczny także w wielu innych jej fragmentach (zob.
Ap 5,5-6). Dlatego też wody i zwierzę są dwoma symbolami,
które odnoszą się do tych samych okoliczności. Zgodnie z Ap
17,5 wody nad którymi widziana była nierządnica, symbolizują
świecką i polityczną władzę świata. W Księdze
Jeremiasza sformułowanie „nad wielu wodami” (Jr 51,13) odnosi
się do rzeki Eufrat. Tak jak pomyślność starożytnego
Babilonu była zależna od rzeki Eufrat, tak Babilon czasów
końca będzie się opierał na świeckiej i politycznej
władzy świata, aby realizować swoje plany i cele.
Ponadto
bestia jest symbolem władzy politycznej (systemu politycznego). To,
że wszetecznica Babilon siedzi na zwierzęciu, oznacza, że
w czasach końca ten system religijny będzie kontrolował
władze polityczne. Dlatego też proroctwo mówi nam, że w czasach
końca siły polityczne na świecie zjednoczą się z odstępczym
systemem religijnym, zwanym Babilon, tworząc więź
religijno-polityczną.
Trzy
fazy istnienia bestii
W
drugiej części 17. rozdziału czytamy, że Jan był bardzo
zaskoczony, widząc nierządnicę. Dostrzega w niej kobietę,
która schroniła się na pustkowiu, uciekając przez
prześladowaniem węża w czasie proroczego okresu 1260 dni
w średniowieczu (zob. Ap 12,13-14). W odpowiedzi
na zaskoczenie Jana anioł obiecuje wyjaśnić „tajemnicę”
nierządnicy i szkarłatnego zwierzęcia, na którym
siedzi, a także ich znaczenie w czasach końca (Ap 17,7).
Jan
opisuje, że zwierzę „było i już go nie ma, i znowu
wyjdzie z otchłani” (w. 8). Taki opis bestii przywodzi
na myśl boski tytuł: „który był i który jest,
i który ma przyjść” (Ap 4,8). Dlatego takie określenie
bestii ukazuje ją jako parodię Boga. Jednakże ta trzyczęściowa
formuła wskazuje również, że bestia przeszła przez trzy fazy
egzystencji. To z kolei łączy szkarłatną bestię z 17.
rozdziału Apokalipsy z bestią z morza z 13.
rozdziału (zob. Ap 13,1 oraz 17,3)1.
Po
pierwsze, bestia „była”. Innymi słowy istniała ona już
w przeszłości. Sformułowanie „była” odnosi się
do aktywności bestii w proroczym okresie 1260 dni/lat
(zob. Ap 13,5). Początkiem tego okresu jest rok 538 n.e., kiedy to
Kościół zachodnioeuropejski, któremu przewodziło rzymskie
papiestwo, uznał się za główną władzę duchową
i zdominował świat zachodni przez cały okres średniowiecza.
Dzisiaj, w czasach tolerancji religijnej, takie oświadczenia
mogą być uznawane za surowe i niesprawiedliwe, jednak
obecne realia nie mogą wymazać faktów historycznych.
Kolejny
etap istnienia zwierzęcia: „już go nie ma”, rozpoczął się
w 1798 roku, kiedy to w wyniku rewolucji francuskiej
otrzymało ono śmiertelną ranę (zob. Ap 13,3). Był to koniec
opresyjnej władzy politycznej Kościoła [rzymskokatolickiego].
Bestia na jakiś czas zniknęła ze światowej sceny,
jednak przetrwała.
Po
trzecie, po wyleczeniu śmiertelnej rany, bestia powróci
do życia, przepełniona szatańską nienawiścią, skierowaną
przeciwko wiernemu ludowi Bożemu. Proroctwo mówi nam, że opresyjny
system religijno-polityczny, który zdominował świat w czasie
średniowiecza, powróci w czasach ostatecznych, aby ponownie go
opanować. Wśród mieszkańców ziemi powrót bestii będzie budził
podziw i zdumienie (zob. Ap 13,8; 17,8).
Tak
więc 17. rozdział Apokalipsy opisuje bestię z morza z 13.
rozdziału w okresie, kiedy jej śmiertelna rana została
wyleczona. Na tej ponownie ożywionej bestii Jan widzi
nierządnicę Babilon. Dlatego też system religijny, który odegra
kluczową rolę w ostatecznym konflikcie, jest w istocie
kontynuacją polityczno-religijnej władzy, która prześladowała
lud Boży w czasie proroczego okresu 1260 dni w średniowieczu.
Apokalipsa
mówi nam, że religia ponownie zdominuje politykę i będzie ją
kontrolować tak jak w przeszłości, ale przez krótki czas.
Jest jednak znacząca różnicą między charakterem tej władzy
w wiekach średnich i w czasach końca. O ile bestia
z morza, reprezentująca Kościół średniowieczny, była
władzą religijno-polityczną, to szkarłatna bestia jest wyłącznie
władzą polityczną. W czasach końca religia i polityka
będą rozdzielone.
Siedem
głów bestii
To
prowadzi nas do kluczowego fragmentu Apokalipsy: „Tu trzeba
umysłu obdarzonego mądrością. Siedem głów to siedem pagórków,
na których rozsiadła się kobieta, i siedmiu jest królów.
Pięciu upadło, jeden jest, inny jeszcze nie przyszedł, a gdy
przyjdzie, będzie mógł krótko tylko pozostać. A zwierzę,
które było, a już go nie ma, jest ósmym, i jest z owych
siedmiu, idzie na zatracenie” (Ap 17,9-11).
Fragment
rozpoczyna się od odwołania się do „mądrości”,
która jest konieczna dla zrozumienia znaczenia głów bestii.
Do takiej samej mądrości wzywał Jan w kontekście liczby
bestii (zob. Ap 13,18). Ta mądrość odnosi się do duchowej
wnikliwości, którą można otrzymać, nie dzięki bystremu umysłowi
czy wyjątkowym intelektualnym zdolnościom, a jedynie przez
Ducha Świętego (zob. Jk 1,5). Tylko dzięki tej boskiej mądrości
wierni będą mogli dostrzec prawdziwą naturę szatańskiej mocy
w czasach końca.
Idąc
dalej, widzimy, że zwierzę ma siedem głów, tak jak rudy smok
(szatan) w Ap 12,3. Bestia nie może być odzielona od swoich
głów. Przez wieki bestia władała i podejmowała różne
działania za pośrednictwem swoich głów. Kiedy jedna z głów
otrzyma śmiertelny cios, cała bestia umiera (zob. Ap 13,12-14).
Musimy więc przyjrzeć się bliżej temu, co reprezentują owe
głowy.
„Siedem
głów to siedem pagórków, na których rozsiadła się
kobieta”. Wskazany jest tutaj kolejny symbol. Początkowo była
mowa o tym, że kobieta siedziała „nad wielu wodami” (Ap
17,1), później na szkarłatnym zwierzęciu (zob. w. 3), teraz
natomiast anioł mówi, że siedzi ona na siedmiu pagórkach (w.
9). Wody, zwierzę i pagórki to różne symbole świeckiej
władzy politycznej (zob. w. 15), która w czasach końca będzie
wspierała Babilon jako odstępczy system religijny. Musimy pamiętać,
że Apokalipsa nie opisuje jednostkowych postaci z przeszłości
czy teraźniejszosći, ale całe systemy i światowe władze —
zarówno polityczne, jak i religijne.
Greckie
słowo oros oznacza „pagórek”, nie „wzgórze”, jak
sugerują niektórzy tłumacze, odnosząc fragment do miasta
Rzym, które było położone na siedmiu wzgórzach. Jednak
ponieważ siedem pagórków z 17. rozdziału Apokalipsy
następuje po sobie, nie można ich interpretować dosłownie.
W Starym Testamencie góry często reprezentują światowe
władze i imperia (zob. Jr 51,25; Ez 35,2-5; Dn 2,35).
Na przykład starotestamentowe królestwo Judy często jest
nazywane górą Syjon (zob. Ps 48,1-3; Iz 29,8).
Z
pewnością anioł nie odnosi się do dosłownego rozumienia
pagórków, skoro zaraz potem wyjaśnia Janowi, że te pagórki
w rzeczywistości symbolizują „siedmiu królów” (w. 9).
Jednakże nie można ich traktować jako konkretnych królów z co
najmniej trzech powodów. Przede wszystkim, jak ustaliliśmy
wcześniej, Apokalipsa nie zajmuje się konkretnymi osobami, ale
całymi systemami. Po drugie, tych siedmiu królów jest
porównywanych z siedmioma pagórkami — symbolem królestw
i imperiów. Po trzecie, w Starym Testamencie słowo
„królowie” jest innym określeniem dla królestw i imperiów
(zob. Dn 2,37-39; 7,17).
Siedem
głów jako następujące po sobie imperia
Opierając
się na dowodach biblijnych, najsensowniejszą interpretacją
jest ta, zgodnie z którą siedem pagórków, na których
siedzi wszetecznica Babilon, symbolizuje siedem kolejno następujących
po sobie imperiów, przez wieki dominujących na świecie,
poprzez które szatan działał przeciwko Bogu2.
Wspólnymi cechami tych imperiów był religijno-polityczny charakter
władzy i przymus, który wykorzystywały do prześladowania
ludu Bożego.
Anioł
tłumaczy dalej Janowi, że z perspektywy jego czasu pięć
z tych którestw upadło, jedno istnieje obecnie, a siódme
pojawi się w przyszłości. Jak już wspomniano, ten zagadkowy
tekst zrodził wiele spekulacyjnych interpretacji, głównie z powodu
niedostrzegania przez interpretatorów faktu, że znaczenie tych
kolejno następujących po sobie królestw wyjaśniono Janowi
w kontekście jego czasów, a nie naszych. Nie ma takiego
fragmentu w tekście, z którego wynikałoby, że Jan
został przeniesiony do innych czasów. Anioł po prostu
wyjaśnia mu to, co Jan wcześniej widział w trakcie widzenia.
Dlatego
też kluczem do zrozumienia znaczenia siedmiu głów jest szóste
królestwo, które — jak napisano — „jest”. Słowo „jest”
odnosi się do czasów Jana, a więc czasów panowania
szóstej głowy — imperium rzymskiego. Pięć upadłych głów to
te imperia, które panowały na świecie i prześladowały
lud Boży przed czasami Jana: (1) Egipt zniewolił i prześladował
Izrael, dążąc do jego zagłady; (2) Asyria zniszczyła
i rozbiła na wiele części dziesięć plemiona Izraela;
(3) Babilon zniszczył Jerozolimę i wygnał Judę; (4) Persja
niemal unicestwiła Żydów w czasach Estery; (5) Grecja
prześladowała i chciała zniszczyć Żydów poprzez Antiocha
Epifanesa. Siódme królestwo, „które jeszcze nie przyszło”,
odnosi się do średniowiecznego papiestwa, które z perspektywy
Jana ujawni się w przyszłości, po upadku imperium
rzymskiego.
Anioł
wyjaśnił dalej, że szkarłatne zwierze jest częścią okresu
panowania ósmej głowy — mocy na świecie, która nastanie
w czasach ostatecznych. Jest to jedna z wcześniej
wspomnianych siedmiu głów. Mimo, że ósma głowa jest jedną
z wcześniejszych siedmiu, traktuje się ją jako nową moc.
Którą głowę dokładnie? Prawdopodobnie siódmą, która to
wcześniej doznała śmiertelnego ataku, jednak później wraca
do życia, dzięku uzdrowieniu rany.
Ta
siódma władza ponownie pojawi się w czasach końca, jako ósma
głowa i będzie miała podobne wpływy jak w średniowieczu.
W czasie panowania ósmej głowy nierządnica Babilon siedzi
na szkarłatnym zwierzęciu. Żyjemy obecnie w czasie
siódmej głowy, gdyż ósma głowa jeszcze nie zyskała władzy.
Jednak pojawi się ona na świecie w czasach końca
i narzuci swoje rządy mieszkańcom ziemi.
„Będzie
mógł krótko tylko pozostać”
Błędne
interpretacje tego fragmentu nadają mu znaczenie, zgodnie z którym
siódmy papież będzie rządził przez krótki okres czasu. Grecki
przymiotnik użyty dla oddania słowa „krótko”, brzmi
oligon, co oznacza „krótki czas” lub „krótką chwilę”.
To słowo różni się od słowa micron, używanego
w Apokalipsie do określenia niewielkiego okresu czasu
(zob. Ap 6,11; 20,3). Słowo oligon nie odnosi się do okresu
czasu, ale określa raczej jego jakość. Na przykład w jednym
fragmencie czytamy, że po wyrzuceniu z nieba szatan
uświadamia sobie, że „czasu ma niewiele [oligon kairon]”
(Ap 12,12). Ten „krótki czas” nie odnosi się do okresu
czasu, gdyż minęły tysiące lat od wygnania szatana z nieba.
To raczej inny sposób wyrażenia tego, że czas szatana zbliża się
do końca. Podobnie kiedy osoba skazana na śmierć
uświadamia sobie, że ma tylko „krótki czas”, nawet jeśli
egzekucja ma się odbyć za kilka lat.
Takie
samo znaczenie greckiego słowa oligon pojawia się w Ap
17,10. To, że siódma władza musi pozostać tylko przez krótki
czas, nie odnosi się więc do ilości czasu — krótkiego
okresu egzystencji, co raczej do wyrażenia w inny sposób,
że jej istnienie zależy od Boga („będzie mógł krótko
tylko pozostać”) i zakończy się tak jak w przypadku
szatana (zob. Ap 12,12). Siódma władza otrzyma śmiertelny cios —
wydarzenie, które miało miejsce w związku z rewolucją
francuską w 1798 roku.
Podsumowanie
Ta
krótka analiza wskazuje, że siedem kolejnych głów bestii z 17.
rozdziału Apokalipsy symbolizuje nie siedmiu konkretnych królów,
ale siedem historycznych królestw (imperiów): pięc istniało przed
czasmi Jana, szóstym był Rzym (czasy Jana), a siódmym było
średniowieczne papiestwo, które z perspektywy Jana miało
dopiero nadejść. Taka wykładnia wynika z dokładnej analizy
tekstu, która opiera się na zasadach biblijnej hermeneutyki.
Koncepcja, zgodnie z którą siedem głów symbolizuje
konkretnych „królów”, czyli papieży od roku 1929, nie
znajduje poparcia w tekście. Taka interpretacja opiera się
na spekulacjach i jest narzucona tekstowi biblijnemu.
Sama
Apokalipsa ostrzega przez dodawaniem czegoś do słów
proroczych z tej księgi lub ujmowaniem z nich (zob. Ap
2,18-19). Księga Apokalipsy jest Słowem Bożym danym przez
Chrystusa (zob. Ap 1,2). Fałszowanie proroctw Apokalipsy wiąże się
z daleko idącymi konsekwencjami — wieczną zagładą. Tym
którzy dodają coś do słów proroctwa, Bóg doda plagi
opisane w księdze. To ostrzeżenie nie odnosi się
do ingerowania w konkretne słowa Apokalipsy — jak gdyby
chodziło o zagrożenie dla pewnych koncepcji werbalnego
natchnienia. Dodawanie czegoś do słów proroctw Apokalipsy
musi polegać na wypaczaniu i przekształcaniu tych
proroctw, aby dostosować je do własnych celów. Oznacza to
także narzucanie spekulacyjnych koncepcji i poglądów
niemających poparcia w tekście biblijnym. Musimy opierać się
wyłącznie na tym, co Jan wyraźnie opisuje w tekście
i odrzucać spekulacje niebędące z nim w zgodzie.
Zajmując
się proroctwami Apokalipsy, Pismo musimy interpretować przy pomocy
Pisma. Nie możemy wyciągać zbyt daleko idących wniosków, które
wykraczają poza to, co zostało nam objawione. Jakakolwiek
interpretacja opierająca się na doniesieniach medialnych
i bieżących wydarzeniach, podejmowana w celu odniesienia
proroctw do obecnej sytuacji i wywołania ogólnego
podniecenia, jest subiektywna i oparta na przypuszczeniach.
Takie interpretacje nigdy nie będą skutkować wzmocnieniem naszej
wiary w proroctwo. W istocie mogą tylko podważyć nasze
zaufanie w jego prawdziwość. Proroctwa Apokalipsy rozumiane
prawidłowo mają znaczenie praktyczne — uczą nas, jak żyć teraz
i jak przygotować się na nadchodzące wydarzenia.
Prawidłowe rozumienie proroctw będzie nas również inspirowało
i motywowało do dzielenia się z innymi poselstwem
ewangelii. v
Ranko
Stefanovic
[Dr
Ranko Stefanovic jest wykładowcą Nowego Testamentu na Andrews
University w USA].
1
Inny pogląd — zob. Ekkehardt Mueller, The Beast of Revelation
17: A Suggestion (Part I), „Journal of Asia Adventist
Seminary”, 10, nr 1, 2007, s. 38-40. 2
William Johnsson, The Saints’End-Time Victory Over the Forces if
Evil [w:] Symposium of Revelation — Book 2, Daniel and
Revelation Committee Series 7, Biblical Research Institute, Silver
Spring MD 1992, s. 17.
Odwiedź www. sklep.znakiczasu. pl zapraszam