Felieton do Szkoły Sobotniej na 14 czerwca 2025
Jaką wartość znajdujesz w słuchaniu starożytnych opowieści?
Nasza lekcja w tym tygodniu dotyczyła dwóch małych księg ze Starego Testamentu: księgi Rut (4 rozdziały) i księgi Estery (10 rozdziałów). Historie przedstawione w tych księgach były i są przedmiotem wielu studiów zarówno w kręgach żydowskich jak i chrześcijańskich. Bohaterki opisane w nich są przedstawiane jako przykłady wierności. Historie te są bardzo złożone i dramatyczne ponadto zawierają wiele niespodzianek, zwłaszcza gdy nie czyta się ich jako opowiadań dla dzieci. Historie te. Typologiczna lektura tych ksiąg pokazuje, że mogą być one również ukierunkowane na przyszłość.
Księga Rut
Ponieważ jest to opowieść, możemy ją zbadać przy pomocy narzędzi narracyjnych takich jak: scena narracji, postacie, fabuła oraz komplikacje fabuły.
Scena: Kiedy historia miała miejsce? Jakie jest tło geograficzne i w jakim stanie jest ziemia? Jakie aspekty kulturowe komplikują historię (co wiemy na temat Moabu oraz relacji tego państwa z Izraelem)? Jaka jest rola Boga jako postaci, w tej narracji (jeśli w ogóle!)?
Postacie: Kim są bohaterowie lub protagoniści? Kim są antagoniści? Jakie działania, które wykonują, przekazują informację na temat ich charakteru, motywach działania i wartościach?
Fabuła: Jak rozwija się nadrzędna fabuła? Jak bardzo jest skomplikowana? Czy są jakieś elementy, które utrudniają jej ukończenie? W jaki sposób jest rozwiązana?
Historię Rut można podzielić na kilka „aktów”, z których pierwszy (rozdz. 1) opisuje otoczenie i wyzwania, z jakimi mierzą się dwie kobiety- Rut i Noemi: obie są wdowami, nie posiadają ziemi, praktycznie nie mają przyszłości, ponieważ ich rodzinne więzy zostały zerwane. Drugi akt (rozdz. 2) przedstawia Boaza i pokazuje jego zainteresowanie osobą Rut. Jest to zainteresowanie, które z pewnością wykracza poza zwykłe rodzinne zobowiązania! Trzeci akt (rozdz. 3) rozgrywa się na klepisku nocą. W hebrajskiej warstwie językowej historia jest nieco skandalizująca, ale kończy się obietnicą Boaza złożoną Rut, że zaopiekuje się nią i Noemi, chyba że ktoś inny okaże się bliższym krewnym. Akt czwarty ujawnia, że ktoś inny jest bliżej; Boaz i Rut mogą zostać rozdzieleni! Na końcu jednak Boaz „odkupuje” Rut, która staje się jego żoną. Księga kończy się krótką genealogią. Boaz i Rut stają się przodkami Króla Dawida!
Czy w jakiś sposób historia Rut posiada odniesienia do naszej współczesnej historii? Na czym polega typologiczna interpretacja tej księgi? W jaki sposób Jezus stał się odkupicielem ludzi żyjących w grzesznym stanie?
Historia Rut łączy się z opisem głodu w Betlejem - mieście, którego nazwa oznacza „dom chleba”. Głód w Betlejem podkreśla ironię ludzkiego cierpienia spowodowanego buntem przeciwko Bogu. Podobnie jak Noemi, ludzkość jest wyobcowana z błogosławieństw Bożych i zmaga się w świecie naznaczonym grzechem i egoizmem. Pomimo tego, piękno i obfitość nadal zwracają uwagę na miłość Boga i Jego twórczą moc, przypominając nam, że ostatecznie zakończy On cierpienie i przywróci to, co zostało utracone.
Mimo zniszczenia jakie spowodował grzech możemy wciąż zauważyć w naturze piękno. Jesteśmy zachęcani do trzymania się nadziei, nawet gdy stajemy w obliczu trudności, podobnie jak Rut i Noemi. Pomimo wyzwań przed jakimi stajemy musimy zachować nadzieję. Historia tych dwóch bohaterek Starego Testamentu zachęca nas abyśmy zachowali sprawczość i przyjęli odpowiedzialność. Bóg wzywa nas, abyśmy byli opiekunami, okazującymi współczucie i sprawiedliwość w podzielonym świecie. Pośród cierpienia jesteśmy zaproszeni, aby nie zgubić obrazu troski Boga jako znaku Jego miłości i obecności, która inspiruje nas do odzwierciedlania dobroci w naszym codziennym życiu.
Bezinteresowna postawa, taka jaką pokazała Rut, która poświęciła swoje życie Noemi, polega na trosce o innych, szczególnie tych którzy przeżywają stratę lub doświadczają niesprawiedliwości. W praktyce oznacza to bycie źródłem nadziei, prowadzenie uczciwego życia oraz troskę o Boże stworzenie, o nasze społeczeństwo oraz zaufanie, że każdy wysiłek, który podejmujemy, jest częścią Bożego dzieła miłości w świecie.
Historia Rut eksponuje zwłaszcza rolę Boaza jako odkupiciela. Ta historia jest ważna nie tylko dlatego, że uczy nas, w jakiś sposób Chrystus chce nas odkupić, ale także dlatego, że pokazuje nam wielowarstwową głębię tragedii i niepewności. Jest to historia na temat przyjaźni, braterstwa i odkupienia.
Historia Rut i Boaza niesie w sobie nadzieję. Przypomina mi o tym, co Bóg może uczynić przeze mnie jako osobę wierzącą oraz przez nas jako grupę społeczną. Warto spojrzeć na każdą z analizowanych postaci przez pryzmat siebie. Jako Rut pytam: Jak mogę być bezinteresowny w sposób, który oddaje cześć Bogu i przynosi szacunek mojej wspólnocie wiary? Jako Noemi pytam: Jak mogę być szczery w kwestii mojej straty? W jaki sposób mogę otwarcie opłakiwać przed Bogiem moją stratę, nie czując potrzeby ukrywania najciemniejszych obszarów w sobie? Jako Boaz pytam: W jaki sposób mogę stać się instrumentem odkupienia dla innych, kimś, kto udowodni, że najgorsza część ich historii nie jest końcem wszystkiego?
Analizując tę historię jeszcze głębiej, widzimy, w jaki sposób rozgrywa się ona w wymiarze kosmicznym. We wszystkich momentach historii Ziemi, kiedy wydawało się, że zło zwyciężyło, historia Bożego odkupienia wciąż się rozwijała. Triumf miał dopiero nadejść. To daje nam nadzieję, zwłaszcza w takich czasach, gdy wydaje się, że wszystko wokoło nas się rozpada. Nienawiść i jad, który się sączy wydaje się być normą stosowaną przez przywódców politycznych. Czasami przeraża samo przynależenie do innej grupy politycznych zwolenników, bycie kobietą lub osobą o innej orientacji seksualnej.
Bóg jest naszym odkupicielem. Nie pozostawia naszej historii niedokończonej. Warto zastanowić się nad nadzieją, jaką mamy w Chrystusie, naszym Odkupicielu, który nigdy nie pozostawia historii, nie doprowadzając jej do końca.
Księga Estery
Podobnie jak w przypadku księgi Rut warto ją zbadać przy pomocy narzędzi narracyjnych.
Scena: Kiedy rozgrywa się ta historia? Gdzie jest umiejscowiona i jakie inne biblijne historie mogą być z nią powiązane? W jaki sposób religijne/kulturowe tło wpływa na wybory i możliwości jakie posiada Estera?
Postacie: Czego dowiadujemy się o postaciach na podstawie ich działań? Jak można opisać te postacie? W przeciwieństwie do księgi Rut, główni bohaterowie odgrywają bardziej heroiczne lub złe role. Ponadto w tej narracji brakuje postaci Boga! Jego imię nigdy nie zostało wymienione. Jaką rolę Twoim zdaniem mógłby On odegrać w narracji?
Fabuła: Jaka jest nadrzędna fabuła księgi? Jak bardzo jest skomplikowana? Czy są jakieś elementy, które utrudniają jej ukończenie? W jaki sposób jest rozwiązana?
Estera i jej kuzyn błyszczą w tej historii. Są odważni pomimo swojej obcej narodowości i strachu przed zemstą. Czyny Mordechaja pokazują, że jest człowiekiem honoru i jest uczciwy. Można zadać pytania dotyczące moralności Estery na podstawie nocy przeżytej z królem i późniejszego umieszczenia jej w haremie. Jednak wydaje się, że mogła ona mieć niewielki wybór w tej sprawie. Estera zajmuje wyjątkową pozycję ze względu na swój królewski status. Haman jest uosobieniem zła, dążącym do zniszczenia wszystkich Żydów. W pewnym momencie Estera wkracza do akcji, aby uratować swój lud i fabuła zostaje rozwiązana!
Przez jakie kłopoty przechodzi lud Boży w tej opowieści? W jaki sposób został ten problem rozwiązany? Czy Estera może być typem Chrystusa? Jaki jest skutek wstawiennictwa Estery i Jezusa dla ludu Bożego? W jaki sposób perski król jest podobny, a w jaki niepodobny do Boga Ojca?
Historia Estery zdaniem autora naszej lekcji jest okazją do prześledzenia paraleli pomiędzy Hamanem a ostatecznym buntem Szatana przeciwko Bogu. Haman, inspirowany pychą i pragnieniem czci, domaga się, aby Mordechaj podporządkował się jemu i wpada we wściekłość, gdy ten odmawia spełnienia jego woli. W typologicznej interpretacji księgi Estery, Haman, podobnie jak Szatan — który również domagał się czci i władzy —próbował całkowicie wyeliminować lud Boży. Ta historia może być ilustracją ostatecznego kryzysu, który został opisany w Apokalipsie, gdzie Szatan używa siły przeciwko tym, którzy pozostają lojalni wobec Boga. Nawet małe próby wiary przygotowują nas na większe wyzwania w przyszłości, podkreślając znaczenie pozostania wiernym Bogu w każdym obszarze życia. Z kolei Mordochaj jest symbolem tych, którzy pozostają niezachwiani w swojej wierze i nie zgadzają się na kompromis.
Historia Estery jest ostrzeżeniem, aby nie skupiać się wyłącznie na trudnościach, które zostały opisane w Piśmie Świętym. Bóg nie ukrywa przed nami trudności, które mają nadejść w przyszłości, zawsze jednak obiecuje nadzieję i wybawienie. Podobnie jak historia Estery, proroctwa biblijne pokazują, że lud Boży w obliczu ostatecznego kryzysu nie zostanie pozostawiony sam sobie. Nawet jeśli bezpośredni rezultat wrogiego działania nie jest łatwy do zaakceptowania to jednak jesteśmy wezwani, aby pamiętać, że Bóg jest z nami i wybawi swój lud. Taka perspektywa może pomóc stawić czoła nawet w najtrudniejszych czasach z nadzieją. Historia kończy się zwycięstwem Boga i jego ludu.
Historia Estery przypomina nam również, abyśmy pozostali silni, gdy na naszej drodze pojawią się trudne doświadczenia. Co dzieje się wtedy, gdy trudne doświadczenia są wynikiem działań, które pochodzą z wnętrza naszej wspólnoty wiary? Jak pokazuje historia, prześladowania często były wynikiem działalności ludu Bożego. Sam Jezus został odrzucony przez swoich, a wczesny kościół był często prześladowany przez tych, którzy myśleli, że bronią Boga.
W historii Estery, Mordechaja i Rut widzimy, że lud Boży zawsze spotykał się ze zdradą i opozycją, nawet od wewnątrz. Biblia przypomina nam, że nasza wierność nie jest uwarunkowana aprobatą, która pochodzi od innych ludzi, nawet tych ze wspólnoty wiary. Bóg widzi i zna nasze serca. To On ostatecznie oceni naszą wierność. Zawsze jest to bolesne, kiedy jesteśmy prześladowani przez tych, którzy powołują się na Boże imię. Jesteśmy jednak zawsze wezwani, aby zachować nadzieję i być uczciwymi. Podobnie jak Mordechaj, który nie zaakceptował żądań Hamana, musimy mocno stać przy naszych przekonaniach nawet jeśli nie są popularne w naszych kręgach. Mordechaj zrobił coś więcej niż tylko odmówił pokłonu Hamanowi — odmówił uhonorowania ideologii zakorzenionej w ego i zniszczeniu. Podobnie jak Estera, musimy okazać sprawiedliwość, odwagę i współczucie i zaufać, że Bóg działa przez nas, nawet jeśli inni tego nie widzą.
W naszym życiu stajemy również przed wyzwaniem, aby być jak Mordechaj: odmawiać kłaniania się mocom, które chcą skrzywdzić innych, jednocześnie maskując się stosowaniem języka ochrony i dobra. Podobnie jak Haman próbował przekonać króla Artakserksesa, że jego ludobójczy dekret był dla dobra królestwa (Est 3:8–9), również dzisiaj widzimy przywódców, którzy uzasadniają egocentryczną i karzącą politykę jako środek dla „większego dobra”. Przykład Mordechaja przypomina nam, by rozróżniać prawdę, stawiać opór i stać mocno — nawet gdy jest to kosztowne. W czasach, gdy zdrada i trudności nadchodzą z każdej strony musimy pamiętać o postaciach Estery, Mordechaja i Rut. Gdy otaczają nas smutek i odrzucenie, musimy pamiętać, że Bóg jest z nami w każdej chwili. Obyśmy byli wystarczająco odważni, by stawiać każdy krok, nawet ten najmniejszy z odwagą i nadzieją, wiedząc, że nawet gdy nie znamy wyniku, nasza wierność kształtuje historię. Historia Estery, Rut i Boaza przypomina nam, że wciąż są nowe rozdziały do napisania w naszym życiu, a doświadczenie odkupienia jest wciąż przed nami.
Księga Estery jest jedyną księgą w Biblii, w której nie jest wspomniane wprost imię Boga, a mimo to tak wyraźnie jest ukazana obecność Boga w całej narracji. Ten fakt jest potężnym przypomnieniem, że Bóg może działać w naszym życiu, nawet wtedy, gdy nie potrafimy dostrzec Jego obecności i działać na świecie, nawet gdy Jego imię nie jest wymawiane.
Innym, często pomijanym aspektem historii opisanej w księdze Estery jest sytuacja Żydów, którzy mieszkali w Persji. Przebywali na terenie imperium perskiego, ponieważ zdecydowali się tam pozostać. W 2 Krn 36:22–23 i ponownie w Ezd1:1–4 czytamy, że król Persji Cyrus wydał dekret, który pozwalał Żydom powrócić z niewoli i odbudować świątynię w Jerozolimie. Niektórzy jednak zdecydowali się pozostać w Persji, być może ze względu na wygodę życia lub strach związany z powrotem do zrujnowanego miasta. Ten szczegół dodaje kolejną warstwę do historii Estery. Przypomina nam, że Bóg chroni nas nawet wtedy, gdy pozostajemy w miejscach, w których nigdy nie mieliśmy przebywać.
Czy my również każdego dnia nie powinniśmy okazywać łaski? Czasami, gdy widzimy ludzi, którzy cierpią w wyniku własnych decyzji mamy skłonność do osądzania, czasami nawet do radowania się z ich cierpienia, dystansowania się do ich bólu. Dzieci Boże, mimo że czasami dokonują złych wyborów nadal są Jego dziećmi. 2 Piotr 3:9 mówi nam: „Pan nie zwleka z dotrzymaniem obietnicy, … lecz okazuje cierpliwość względem was, bo nie chce, aby ktokolwiek zginął, lecz chce, aby wszyscy przyszli do upamiętania.” Nawet gdy podejmujemy złe decyzje i narażamy się na niebezpieczeństwo, Bóg nadal działa dla naszego odkupienia. Łaska Boża obejmuje nas nie tylko wtedy, gdy jesteśmy posłuszni, ale nawet wtedy, gdy sami sobie komplikujemy życie.
Historia Estery przypomina nam, że żyjemy w świecie, który nie jest naszym domem. Podobnie jak Żydzi, którzy pozostali w Persji, żyjemy w świecie ukształtowanym przez ludzkie decyzje, które różniły się od pierwotnego zamysłu Boga. To jednak nigdy nie zniechęciło Boga. Jego wytrwałość w dążeniu do naszego zbawienia pozostaje niezmienna.
Historia Rut, Estery oraz dzieło Boga w tym świecie stawia nam wyzwanie abyśmy potrafili zauważyć naszą własną historię w kontekście dużej biblijnej historii. Pomimo dewastacji i bólu, jakie widzimy wokół siebie, wciąż możemy dostrzec piękno i obfitość, które przypominają nam o Bożej miłości i Jego trwającej trosce o stworzenie. Podobnie jak Rut i Estera, jesteśmy zaproszeni, aby okazywać hojność, działać uczciwie i troszczyć się o innych, zwłaszcza tych którzy są marginalizowani. Zostaliśmy wezwani, aby uczestniczyć w Bożym dziele i tworzyć przestrzeń nadziei, współczucia i sprawiedliwości, gdziekolwiek jesteśmy. Nawet jeśli nie widzimy pełnego obrazu, możemy ufać, że nasze wysiłki, bez względu na to, jak małe, mogą urzeczywistnić Boże królestwo miłości i sprawiedliwości.
W świecie zbudowanym na nieustannym pościgu za własnym rozwojem, ewangelia przedstawia kontrkulturową wizję polegającą na stawianiu innych w pozycji, w której mogą odnieść sukces. Piękno niesamolubnego działania polega na tym, że gdy staramy się pomóc innym żyć dobrze, często otrzymujemy z powrotem to samo błogosławieństwo w naszym życiu.
Na koniec jeszcze jedna krótka uwaga metodologiczna. Mimo iż typologiczna egzegeza tekstów biblijnych wydaje się być bardzo trafna, to jednak trzeba wyraźnie podkreślić, że zarówno typologiczna jak i alegoryczna egzegeza Biblii, chociaż bardzo popularna zwłaszcza w okresie późnej starożytności, niesie w sobie liczne pułapki ponieważ umożliwia dużą swobodę interpretacyjną.
DO PRZEMYŚLENIA
Czego możemy się nauczyć o kondycji świata, w którym żyjemy z księgi Rut 1:1-5? Psychologowie mówią: „Życie jest serią korekt nadziei”. Jeżeli twoje życie nie może się dostosować do twoich nadziei, w jaki sposób możesz dostosować swoją nadzieję do swojego życia? W patriarchalnym świecie, Rut, nie wykorzystuje czasu, aby znaleźć męża, który mógłby przynieść jej nadzieję, ale poświęca go starszej kobiecie, która nie miała żadnej nadziei. Rut opuszcza swoją wygodną, przewidywalną ojczyznę, łączy się z Noemi i wybiera to, co było całkowicie nieprzewidywalne.
W ksenofobicznym świecie Izraelitów Moabici byli pogardzani do tego stopnia, że nie wolno im było dołączyć do izraelskiej społeczności. Oddawali cześć swojemu bogu Kemoszowi. Składali ofiary z ludzi. A jednak Rut, która pochodziła z tego pogardzanego narodu wyemigrowała do Izraela. W księdze Rut nie ma żadnego opisu boskiego przewodnictwa. Nie ma płonącego krzewu. Nie ma cichego, delikatnego głosu. Nie ma wizji anielskich. Nikt nie zostaje cudownie uzdrowiony ani wzbudzony z martwych. Rut sama musiała podejmować decyzje i brnąć przez życie najlepiej, jak potrafiła.
Rut 2:5–20. Został tutaj opisany kluczowym momentem w tej historii. Dlaczego odkrycie przez Noemi tożsamości ich dobroczyńcy było tak dobrą nowiną? Po tym jak Boaz okazał życzliwość, Noemi mądrze podsumowała postawę Boga wobec nich: „Niech mu błogosławi Pan, który nie zaniechał swego miłosierdzia dla żywych ani dla umarłych.” (Rut 2:20). Słowo „miłosierdzie” które pojawia się w tym wersecie jest hebrajskim słowem chesed, które oznacza lojalną, wytrwałą, nieustannie zaangażowaną miłość, oraz dobroć, która nigdy nie ustaje.
Rut 4:21-22 Pod koniec księgi pojawia się krótka, dwuwersowa genealogia: „Salmon zrodził Boaza, Boaz zrodził Obeda. Obed zaś zrodził Isajego, a Isaj zrodził Dawida.” Oznacza to, że kiedy Rut wychodzi za mąż za Boaza i ma dziecko o imieniu Obed, po raz pierwszy od setek lat, plemię Lota (Moabici) i plemię Abrahama (Izraelici) zostaje zjednoczone. Dzięki bardzo ryzykownej decyzji Rut, która zaprowadziła ją na nieznane terytorium, coś, co wydaje się być krótką historią na temat odwagi dwóch emigrantek, jest w rzeczywistości historią tego, jak dwie wdowy zjednoczyły naród izraelski i w rzeczywistości jest to historia transformacji na skalę światową. Król Dawid w jednej ósmej był Moabitą. Rut nie wiedziała, że jej ryzykowna i wierna miłość do Noemi była w rzeczywistości początkiem pojednania w wieloletnim konflikcie z przeszłości i początkiem nowego rodu i nowej historii, która zmieni świat. Zwyczajni ludzie, którzy podejmują zwyczajne decyzje to ci, którzy zmieniają historię.
Est 5:13-14. Autor naszej lekcji porównuje Hamana do Szatana z Apokalipsy. Księga Estery ilustruje, co się dzieje, gdy prawdziwa misja zostaje przechwycona przez tzw. misję cieni. Na czym polegała misja cieni Achaszwerosza, Hamana i Zeresz, jego żony? Dlaczego Estera zgodziła się zastąpić Waszti po tym, co ją spotkało? Misja Estery polegała na tym, aby być ozdobą dla najpotężniejszego człowieka na świecie.
Est 4:14 Mordechaj stawia przed Esterą wyzwanie, aby prosiła Boga o jasność i odwagę w kwestii misji, do której Bóg ją powołał. Powiedział do niej: „Kto wie czy godności królewskiej nie osiągnęłaś właśnie na taki czas, jak obecny”. Kim jest „Mordechaj” w twoim życiu? Kto kocha cię na tyle, aby postawić ci wyzwanie, gdy jesteś gotowy/a aby być zadowolić się misją cieni? Podobnie jak w księdze Estery, Bóg wciąż działa i dlatego nie musisz dać się uwieść misji cieni! Podobnie jak Rut lub Estera, ty również zajmujesz określoną pozycję i masz wpływ w takim czasie jak ten!
Na czym mogłaby polegać postawa Mordechaja w dzisiejszym świecie: stać mocno, być zakorzenionym w wierze i sprawiedliwości i odmawiać kłaniania się Hamanom którzy znajdują się wokół nas.
Niestety rzadko czytamy i interpretujemy ostatni rozdział księgi Estery, który jest etiologią żydowskiego święta Purim. Krwawa zemsta Żydów w Persji wywołuje przerażenie w umysłach współczesnych czytelników tej księgi (Est 9:12-16) i staje się pożywką dla antysemickich nastrojów.
Przygotował Jan Pollok
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz