Pan króluje
Felieton do Szkoły Sobotniej na 20 stycznia 2024
Główna myśl: Biblia jest pełna metafor przedstawiających Boga oraz sposób, w jaki współdziała On z ludźmi i ziemią. Zrozumienie, że każda metafora posiada znaczenie, ale równocześnie jest tylko częściowa jest bardzo ważną obserwacją egzegetyczną. Dzięki tej zasadzie możemy zgłębić znaczenie danej metafory w taki sposób, aby nie przyćmiła ona innych przedstawień Boga w Biblii.
Jedną z pięknych cech charakteryzujących Psalmy jest to, że dostarczają nam one mozaikę metafor, które opisują Boga w kategoriach pochodzących z naszego świata w taki sposób, że każda z nich stanowi mały kamyczek w dużym obrazie. W Biblii Bóg został opisany w kategoriach królestwa, kapłaństwa, macierzyństwa, pasterstwa. Język tych metafor umożliwia nam mówienie o Bogu oraz o tym w jaki sposób współdziała On z człowiekiem, a także pomaga nam zrozumieć co to znaczy być człowiekiem. Jakie przesłania na temat Boga i relacji Boga z ludzkością niesie ze sobą metafora Boga jako króla? Co to znaczy, że Bóg jest Królem i panuje?
Gdy studiujemy Biblię musimy koniecznie zwrócić uwagę na problem metafor. Na początku warto uświadomić sobie różnicę pomiędzy pytaniem kim jest Bój i jaki jest Bóg. Wśród teologów istnieje wiele zamieszania w tej kwestii, czego nie jesteśmy świadomi, ponieważ bardzo często nie stawiamy sobie tych pytań. Kto z nas wie kto to jest Bóg? Istnieje długa tradycja teologów i ludzi, którzy na przestrzeni wieków zastanawiali się, czy rzeczywiście wiemy, kim jest Bóg. Możemy pochwycić tę koncepcję, ale odpowiedź na to drugie pytanie jaki jest Bóg jest niezwykle trudna. Tak naprawdę Biblia jest zbiorem różnych metafor i sposobów wyrażania tego, co ludzie zrozumieli na temat tego, jaki jest Bóg. Analiza tych metafor może nam pomóc.
Aby zrozumieć metaforę Boga jako króla trzeba znać taki system polityczny i posiadać doświadczenia związane z takim ustrojem. Dla współczesnego czytelnika metafora króla może budzić różne formy uczuć i postrzegania przestrzeni publicznej jako całości. W zeszłym roku mogliśmy obserwować koronację króla Karola III i mogliśmy zauważyć jak tysiące ludzi stało na ulicach, klaskało i śpiewało i przeżywało różnego rodzaju emocje związane z objęciem władzy królewskiej przez nowego króla. Niestety większość z nas żyje w innym ustroju politycznym i nie jest przyzwyczajona do systemu władzy królewskiej. Jednak dla pierwszych czytelników i słuchaczy Psalmów ten system był bardzo dobrze znany. Mówienie o Bogu jako o królu pochodzi ze świata starożytnego w którym król posiadał władzę, w którym król rządził, miał swoich poddanych. W takiej metaforze Bóg jest również królem i rządzi światem. W tamtych czasach taki sposób mówienia o Bogu miał wielkie znaczenie.
Metafora króla i królestwa promuje również królestwo jako ideał porządku w świecie. Gdy przyjrzymy się różnym monarchiom, a zwłaszcza monarchii Izraela i rządzącym w niej królom to z łatwością zauważymy, że praktycznie nie ma tam okresu, w którym taki idealny świat faktycznie istniał. Nawet Dawidowi daleko było do ideału, nie wspominając nawet o Salomonie i jego następcach. Dlatego metafora króla i królestwa jest wyrażeniem czegoś do czego się dąży i co chce się urzeczywistnić. Jeżeli coś takiego jak idealny porządek nie istnieje w tym życiu, to stawiamy w tym modelu Boga, który jedynie może być tym idealnym królem.
Jonathan Sacks, znany angielski rabin ortodoksyjny, filozof i teolog, w kontekście rozważań nad językiem metaforycznym Biblii bardzo wyraźnie wyartykułował stwierdzenie, że „Wszystkie słowa na temat Boga w Biblii są metaforą!” Niestety często zapominamy o tym, że posługujemy się bardzo ograniczonym słownictwem, które pochodzi z naszej rzeczywistości i przy jego pomocy chcemy wyrazić rzeczywistość, której nie znamy i którą postrzegamy jedynie metaforycznie. Możemy powiedzieć, że każdy tekst w Biblii został zachowany do naszych czasów ponieważ ludzie którzy go pisali mieli poczucie, że przeżyli i zobaczyli coś co było większe niż oni sami i było to tak ważne, że uznali iż trzeba to zachować i przekazać innym.
Ciekawa jest również współzależność pomiędzy bezpośrednim znaczeniem różnych obrazów, a zestawem różnych znaczeń, które mogą się z nimi łączyć. Na przykład, kiedy mówimy o królestwie pierwszą rzeczą jaka przychodzi na myśl wielu ludziom jest władza: „władza nad czymś” lub „panowanie nad czymś”. Jednak władza królewska może także oznaczać opiekę, odpowiedzialność lub obowiązek opieki. Dlatego zawsze trzeba wziąć pod uwagę ową współzależność wszystkich możliwych znaczeń danego słowa.
W jaki sposób różne przedstawienia Boga jako króla odwołują się do ludzkiej potrzeby porządku, przewidywalności a także znajomości, tego czego możemy się spodziewać? Czy jest w tym jakieś powiązanie?
Porządek i przewidywalność to ważne elementy ludzkiego życia i doświadczenia. Rzeczywiście, ludzie nie czują się komfortowo w obliczu niepewności. Psychologowie twierdzą, że niektórzy ludzie wolą negatywne konsekwencje (które są znane) niż niepewność. Wielu ludzi uważa, że poczucie pewności jest podstawową potrzebą człowieka. Nasz mózg automatycznie poszukuje wzorców, według których modeluje swoje zachowanie. Świadomość, że nie musimy każdego dnia na nowo rozpoczynać wszystkiego od nowa pozwala nam uwolnić naszą organiczną zdolność koncentracji dla nowych lub bardziej złożonych struktur.
Wydaje mi się, że największym pragnieniem człowieka jest życie w uporządkowanym świecie, gdzie wszystko jest bezpieczne, gdzie jest równowaga i wszystko funkcjonuje w ramach ustalonych granic, gdzie życie przebiega spokojnie. Niestety niewiele jest psalmów, które opisują takie życie. Taki porządek świata należy do przyszłości. Nie jest on obecny tutaj. Właśnie w takiej rzeczywistości panuje Bóg, nasz Król.
Człowiek myśli przy pomocy obrazów. Te części mózgu które przetwarzają nasze doświadczenia sensomotoryczne posiadają kluczowe znaczenie dla zrozumienia abstrakcyjnych pojęć. Na przykład, ponieważ chwyciliśmy jakiś przedmiot, możemy łatwiej zrozumieć, co to znaczy „uchwycić” koncepcję. Ponieważ zgubiliśmy różne rzeczy lub zostały nam one zabrane, możemy łatwiej zrozumieć, co oznacza stwierdzenie, że „czas jest złodziejem”.
Warto pomyśleć o różnych obrazach, które pojawiają się w psalmach, w jaki sposób pogłębiają one naszą świadomość kim jest Bóg, kim jest człowiek.
Weźmy na przykład Psalm 8 i 93.
Psalm 8
2 Panie, władco nasz, jak wspaniałe jest imię twoje na całej ziemi! Ty, któryś wyniósł majestat swój na niebiosa.
3 Z ust dzieci i niemowląt ugruntowałeś moc na przekór nieprzyjaciołom swoim, Aby poskromić wroga i mściciela.
4 Gdy oglądam niebo twoje, dzieło palców twoich, księżyc i gwiazdy, które Ty ustanowiłeś:
5 Czymże jest człowiek, że o nim pamiętasz, lub syn człowieczy, że go nawiedzasz?
6 Uczyniłeś go niewiele mniejszym od Boga, chwałą i dostojeństwem uwieńczyłeś go.
7 Dałeś mu panowanie nad dziełami rąk swoich, wszystko złożyłeś pod stopy jego:
8 Owce i wszelkie bydło, nadto zwierzęta polne,
9 Ptactwo niebieskie i ryby morskie, cokolwiek ciągnie szlakami mórz.
10 Panie, Władco nasz, jak wspaniałe jest imię twoje na całej ziemi!
Psalm 93
1 Pan jest królem. Oblekł się w dostojność; Pan oblekł się i przepasał mocą, Utwierdził okrąg świata, tak że się nie zachwieje.
2 Mocno stoi twój tron od dawna, Tyś jest od wieczności.
3 Podnoszą rzeki, Panie, Podnoszą rzeki swój głos, Podnoszą rzeki swe wzburzone fale.
4 Nad szum wielkich wód, nad potężne fale morskie, Mocniejszy jest Pan na wysokości.
5 Świadectwa twoje są godne wiary, Ozdobą domu twego, Panie, jest świętość po wsze czasy.
Jaka metafora lub ilustracja zwraca szczególnie twoją uwagę w tych psalmach? Co powoduje, że obrazy te mają szczególne znaczenie dla Ciebie? Jakie wnioski wysuwa poeta?
W jaki sposób powyższe metafory uzupełniają obraz Boga jako króla? W jaki sposób ograniczają ten obraz?
Jak wspaniale byłoby gdybyśmy zawsze, gdy napotykamy metaforę w Biblii rozpoczynali dialog i wykorzystywali taką okazję, aby zdobyć lepsze zrozumienie przez wspólne pogłębianie znaczenia danej metafory. Niestety bardzo często odwołujemy się do gotowych wzorców i odpowiedzi, cytujemy jakiś tekst i dyskusja jest zakończona. Ktoś żartobliwie powiedział, że „bierzemy do ręki Biblię, aby ją zacytować i w ten sposób kończymy konwersację!” Każda z biblijnych metafor z powodu swoich ograniczeń zaprasza nas do dialogu, abyśmy mogli być świadomi jak niewiele wiemy na temat życia, na temat Boga i zaakceptowali te ograniczenia i w ten sposób pogłębiali naszą znajomość przedmiotu.
DO PRZEMYŚLENIA
Jednym z głównych tematem Psalmów jest idea, że Bóg jest jedynym i ostatecznym władcą wszechświata. Jeżeli wierzymy, że Jezus utożsamia w Swoim życiu wszystkie cechy Boga wiara ta zapewnia bezpieczeństwo i buduje nasze zaufanie na przyszłość. Nic dziwnego, że autorzy psalmów służyli Bogu z niepodzielną uwagą i zaangażowaniem. Spróbujmy wyobrazić sobie przeciwny obraz – jaki obraz Boga powodowałby niepewność człowieka?
Religiolodzy klasyfikują poglądy na temat Boga: naturalizm, panteizm, deizm, oraz różne odmiany teizmu. Pogląd, jaki przyjmujemy, w dużej mierze jest uformowany przez nasze postrzeganie mocy Boga. Nasz pogląd na Boga skutkuje poczuciem bezpieczeństwa lub strachu.
Psalm 8. W jaki sposób można wyjaśnić kontrast pomiędzy poglądem na ludzkość przedstawionym w wersetach 3-4 i 5-6? W jaki sposób Bóg został przedstawiony w tym psalmie?
Psalm 100. Wiele ludów które otaczały Izrael wierzyło w bogów utożsamianych z siłami przyrody. W jakiś sposób autor tego psalmu ocenił taką perspektywę? Jakie są implikacje idei, że Bóg jest zarówno wielki, jak i dobry? Jak można pogodzić napięcie jakie istnieje pomiędzy tymi pojęciami?
Psalm 97. Jak wygląda panowanie Boże? Jak daleko sięga Jego królestwo? Dlaczego nasza miłość do Boga powinna budzić w nas nienawiść do zła? Jak te dwa pojęcia są ze sobą powiązane?
Psalm 75. Dlaczego chełpienie się bezbożnych ludzi nie ma sensu?
Psalm 96:10-13. Psalmy zachęcają do radości w oczekiwaniu na sąd Boży. W jakim sensie sądy Boże są dobrą nowiną? W jaki sposób można mieć pokój z Bogiem i pewność zbawienia w czasie sądu? (Ps 94,14; Dn 7,22). Na jakiej podstawie obietnice dane Izraelowi odnoszą się do Kościoła?
Psalm 19,7. Według autora tego psalmu najwyższa władza Boga sprawowana jest poprzez Jego prawa, lub „świadectwa”. Dlaczego psalmista sugeruje, że przestrzeganie praw Bożych jest najlepszym sposobem na życie? W jaki sposób koncepcja Wielkiego Boju pomaga nam zrozumieć, dlaczego na świecie jest tyle zamieszania i cierpienia?
Przygotował Jan Pollok
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz