Felieton do Szkoły Sobotniej na 9 sierpnia 2025
„Zaśpiewam Panu, gdyż nader wspaniałym się okazał: Konia i jego jeźdźca wrzucił w morze! Pan jest mocą i pieśnią moją i stał się zbawieniem moim. (Wj 15:1-2)
Fragment, który, zajmowaliśmy się w tym tygodniu - księga Wyjścia 12-15, prowadził nas od wyzwolenia ludu z Egiptu, przez przejście przez Morze Czerwone i kończy się poezją na temat tego wyzwolenia.
Co stało się w noc paschalną? Bez względu na status czy poziom władzy sąd dotknął wszystkich, którzy nie zostali naznaczeni krwią. Po śmierci pierworodnych faraon w końcu pozwolił Hebrajczykom odejść, aby powstrzymać całkowite spustoszenie. Co ciekawe, poprosił Mojżesza o błogosławieństwo. Autor lekcji zauważył, że być może uczynił to w przypływie strachu lub z powodu pragnienia łaski Boga, któremu się tak długo opierał, „a nie z przekonania i szczerej uległości”. Przerażeni i zdesperowani Egipcjanie nalegali na Hebrajczyków, aby szybko odeszli, obdarowując ich złotem i kosztownościami – przedmiotami, które stanowiły dawno przeterminowaną rekompensatę za lata niewoli. Ten epizod ukazuje różnicę między żalem z powodu konsekwencji a prawdziwą skruchą. Prawdziwa skrucha oznacza przemianę, a nie tylko ulgę.
Czy akt obdarowania Hebrajczyków złotem i kosztownościami może stanowić bardzo wczesny ślad biblijnej zasady zadośćuczynienia? Według narracji biblijnej Bóg zawsze pragnął naprawić to, co zostało złamane lub zniszczone, a także uwolnić swój lud z ucisku. Zadośćuczynienie nie jest współczesnym wynalazkiem; jest ono osadzone w historii Bożej sprawiedliwości. W Wj 12:35-36 Hebrajczycy otrzymali polecenie, aby prosić o srebro, złoto oraz odzież. Bóg zapewnił, że Jego lud odejdzie z godnością oraz wynagrodzeniem, które było przez długi okres odmawiane. Później w biblijnej narracji zobaczymy przykłady powiązania zadośćuczynienia z pokutą, szczególnie w historii Zacheusza, który po spotkaniu z Jezusem oddaje czterokrotnie więcej niż zabrał innym.
Bóg pragnął, by jego lud został wyzwolony, ale także wynagrodzony. Wolność bez rekompensaty pozostawia ludzi z ciężarem krzywdy. Sprawiedliwość w Bożej perspektywie zawsze obejmuje przywrócenie tego, co zostało utracone, skradzione lub zatrzymane. Ta rekompensata w Egipcie miała symboliczne znaczenie, ponieważ komunikowała przesłanie: nie jesteście tym, kim uczynił was Egipt. Nie jesteście zdefiniowani przez niewolę. Jesteście ludem wartościowym i opuszczacie to miejsce z podniesionymi głowami.
Akt reparacji był nakazem Boga i posiada ważne znaczenie, ponieważ pokazuje nam, że Bóg nie jest neutralny wobec szkód ekonomicznych i systemowych. Wkracza w rzeczywistość człowieka, aby zapewnić, że sprawiedliwość obejmuje zadośćuczynienie materialne, a nie tylko wolność duchową. Biblijny model reparacji przemawia do nas również dzisiaj. Piszę te słowa w kraju, w którym rdzenna ludność była przez wiele lat marginalizowana i doświadczyła pokoleniowej kradzieży ziemi, języka, bogactwa i możliwości. Niestety finansowa rekompensata nie rozwiązuje tego problemu a nawet komplikuje go jeszcze bardziej. Relacja z księgi Wyjścia przypomina nam, że sprawiedliwość nie jest pełna, dopóki nie nastąpi naprawa krzywdy. Mimo, że finansowa rekompensata jest najłatwiejsza, nie przynosi ona zamierzonego skutku. Bowiem reparacje, w pełnym tego słowa znaczeniu, wymagają dekonstrukcji sposobu myślenia i mechanizmów, które w pierwszej kolejności umożliwiły istnienie niszczycielskiej opresji.
Ciekawą ideę wyraziła w swojej książce „Dear White Christians” Jennifer Harvey, która jest zaangażowana w ruchu na rzecz sprawiedliwości rasowej. Napisała ona: „Pojednanie nie jest celem, który trzeba osiągnąć. Jest raczej produktem ubocznym dążenia do sprawiedliwości”. Argumentuje, że bez mówienia prawdy, pokuty i działań naprawczych – szczególnie ze strony białych chrześcijan – wezwania do pojednania są puste. Dzieło zadośćuczynienia jest nadal potrzebne dzisiaj. Nie jako dobroczynność. Nie jako polityczne ustępstwa. Ale jako akt sprawiedliwości zakorzeniony w charakterze Boga i wyraźnie ukazany w jednej z najważniejszych biblijnych historii wyzwolenia.
W rozdziale 13 Bóg wezwał Izraelitów do oddania Mu swoich pierworodnych. Akt ten był związany z dziesiątą plagą i faktem, że Bóg wyróżnił Izraela jako swojego pierworodnego. Pierworodny reprezentował całą rodzinę. Poświęcając pierworodnego Bogu, Izraelici mówili: „Nasza rodzina należy do Ciebie, Panie”.
Dlaczego Bóg nakazał po wyjściu z Egiptu poświęcić pierworodnych? Czy można zinterpretować ten rytuał jako sposób na upamiętnienie, że życie należy do Boga, a nie do faraona? Ta sama grupa, która zginęła w Egipcie, została oddzielona w Izraelu. Ten kontrast jest uderzający i niepokojący. Zauważ, że Bóg nakazał Izraelitom „wykupić” swoich pierworodnych synów (a nie złożyć ich w ofierze). Wymagało to zapłaty. Mamy tutaj wyraźnie pokazany obraz zbawienia przez zastąpienie. Zasada ta została wyeksponowana w historii Jezusa kiedy Maryja i Józef zabrali go do Jerozolimy (Łk 2,22–24). Łukasz cytuje Wj 13,1. Oczywiście Jezus nie potrzebował „wykupienia”, ale było to konieczne, aby wypełnił wszelką sprawiedliwość. Maryja i Józef złożyli w ofierze „parę synogarlic lub dwa młode gołębie”, być może dlatego, że byli zbyt biedni, by pozwolić sobie na baranka. Co więcej, Jezus, najdoskonalszy pierworodny, poświęcił całe swoje życie służbie Ojcu. Co zadziwiające, aby nas odkupić, Bóg złożył w ofierze swojego pierworodnego Syna. Teraz nie należymy już do siebie, lecz do Boga.
Dalsza część rozdziału 13 dotyczy przeprawy przez Morze Czerwone. Według autora księgi Rodzaju Hebrajczycy poruszali się jak sprawna armia. W tekście zaznaczono, że nieśli ze sobą kości Józefa, spełniając jego wiarę w obietnice Boga.
W rozdziale 14 wracamy znowu do faraona. Po wypuszczeniu Izraelitów, faraon ruszył za nimi w pogoń, pragnąc odzyskać to, co uważał za swoje. Niestety, faraon nigdy tak naprawdę nie żałował. Kiedy przyglądał się ruinie gospodarczej, duchowemu upadkowi i stratom kulturowym – prawdopodobnie uświadomił sobie coś druzgocącego: mianowicie sukces Egiptu nie był zbudowany na jego przywództwie. Był on zasługą ciężkiej pracy zniewolonych ludzi. Faraon wiedział, że Egipt nie odzyska sił bez niewolników. Jego ostatni desperacki akt wynikał z próby samo-zachowania.
Podobną zależność możemy dostrzec również we współczesnym świecie. Wiele osób na wpływowych stanowiskach znajduje się tam ze względu na dziedzictwo i przywileje, a nie umiejętności. Kiedy w dyskusji zaczyna pojawiać się element równości, a dostęp i możliwości przestają być limitowane, ludzie ci zaczynają odczuwać, że ich władza staje się zagrożona. Dlatego trzymają się systemów ucisku, ponieważ czerpią z tego korzyści.
Czy potrafimy zrozumieć lęki Hebrajczyków i okazać im empatię? To prawda, że Bóg ich wyzwolił. Owszem, widzieli cuda i plagi. Jednak trauma nie znika wskutek jednego aktu wybawienia. Pytanie, które skierowali do Mojżesza: „Czy wyprowadziłeś nas tu na śmierć?”, miało sens. Całe życie żyli w strachu. Ucisk ukształtował ich światopogląd. Jedna chwila wolności nie mogła wymazać wieków przeżytych w strachu. Ich trauma była prawdziwa. Nawet wtedy, kiedy Bóg pojawił się w ich życiu, potrzebowali czasu, aby na nowo napisać swoją historię, która była wyryta w ich sercu. Mojżesz dodawał Hebrajczykom otuchy w chwili strachu i niepewności, przedstawiając cztery kluczowe wskazówki zakorzenione w wierze. Po pierwsze, mówił im, aby się nie bali, przypominając im o zaufaniu w obecność i moc Boga. Po drugie, namawiał ich, aby cierpliwie czekali na Bożą interwencję. Po trzecie, zapewniał ich, że będą świadkami wybawienia od Pana. Po czwarte, oświadczył, że Pan będzie walczył za nich, co ostatecznie znalazło swoje typologiczne spełnienie w zwycięstwie Chrystusa na krzyżu.
Bóg polecił Hebrajczykom, aby wyruszyli i kiedy to zrobili zaczął działać: ochraniał ich przy pomocy obłoku, rozdzielił morze i bezpiecznie przeprowadził ich na drugi brzeg. Zaślepieni na działanie Bożej mocy, Egipcjanie ścigali ich i zbyt późno uświadomili sobie, że sam Bóg walczył za swój lud. Po klęsce armii egipskiej – w tym faraona – lud Boży doświadczył całkowitego zwycięstwa, które stało się centralnym punktem w świadomości Izraelitów. Wj 15:1–21 zawiera Pieśń Mojżesza w której opowiada on o Bogu, który jest potężnym wojownikiem i wybawcą. Pieśń wysławia moc, świętość i niezachwianą miłość Boga, uznając Go za Tego, który odkupuje i prowadzi swój lud do obiecanego dziedzictwa. Jest to pieśń wdzięczności i uwielbienia, celebrująca sprawiedliwość i wierność Boga. Ta sama pieśń pojawia się ponownie w ostatniej księdze Biblii w Ap 15, gdzie odkupieni śpiewają pieśń Mojżesza i Baranka – wielbiąc Boga za Jego sprawiedliwe sądy. Historia ocalenia Hebrajczyków może być dla nas dzisiaj ważną lekcją, jeśli spojrzymy na nie przez pryzmat sprawiedliwości i ostatecznego wyzwolenia w czasie paruzji.
Lekcje, które możemy wyciągnąć z historii o Wyjściu z Egiptu:
Historia wyprowadzenia z Egiptu pokazują, że Bóg nie pozostaje bierny wobec ucisku. Aktywnie słyszy wołanie cierpiących i interweniuje, stawiając czoła imperium, rozmontowując struktury władzy i zapewniając uciśnionym wolność i powrót do zdrowia. Wyzwolenie Boże miało na celu odwrócenie skutków wyzysku w Egipcie.
Polecenia „wytrwajcie” lub „pozostańcie na swoim miejscu” (14:13) i „ruszajcie” (14:15) pokazują nam, że wyzwolenie wymaga zaufania Bogu i aktywnego uczestnictwa. Bóg walczy o swój lud, ale to lud musi przejść przez morze. Tak samo my, którym zależy na sprawiedliwości, musimy działać – opowiadać się za sprawiedliwym prawodawstwem, przedstawiać prawdę o historii i uczestniczyć w działaniach naprawczych. Zmiany systemów nie dokonują się poprzez życzenia i pasywną obserwację; dokonuje się wtedy, gdy wiara prowadzi do działania.
Słowa Mojżesza „nie bójcie się” nie oznaczają odrzucenia strachu. Strach jest istotnym ludzkim doświadczeniem i jest w nas zakorzeniony. To polecenie było raczej zaproszeniem do zmiany uwagi, do pozwolenia, by świadomość Bożej mocy przezwyciężyła paraliż, który często niesie ze sobą strach.
Pieśń Mojżesza pokazuje, że prawdziwe uwielbienie jest zakorzenione we wdzięczności za wymierzoną sprawiedliwość. Kiedy lud Boży śpiewa, w pieśni wspomina Bożą siłę, świętość oraz obronę bezbronnych. Jeśli chcemy być rękami i stopami Jezusa, to decydujemy się aby być Jego partnerami w historii wyzwolenia. Uwielbienie powinno opowiadać o trudnych historiach, upamiętniać je i celebrować Bożą sprawiedliwość, która została w nich opisana.
Apokalipsa przypomina nam, że Pieśń Mojżesza staje się Pieśnią Baranka. To nie jest opowieść tylko o jednej grupie ludzi – ale raczej jest to uniwersalna pieśń sprawiedliwości, do której dołączają wszystkie narody, aby oddać cześć, ponieważ zostały objawione sądy Boże. Uzdrowienie narodów wymaga odsłonięcia prawdy, zniesienia ucisku i uszanowania Bożej sprawiedliwości w całej historii, również teraz. Oznacza to, że nie możemy oddzielić wiary od troski o sprawiedliwość. Jeśli prawdziwie podążamy za Bogiem z księgi Wyjścia i Barankiem z księgi Objawienia, jesteśmy wezwani do włączenia się w Boże dzieło naprawy, odnowy i godności, która wynika z urzeczywistnionej sprawiedliwości.
Nasze życie powinno być pieśnią – harmonijną ofiarą, pełną wdzięczności. Niestety bardzo często pobrzmiewa w nim kakofonia i dysharmonia po części dlatego, że tak naprawdę nie pozwalamy Bogu walczyć za nas. Nie pozwalamy, aby miłość Boża płynęła przez nasze życie. Kiedy przestajemy ufać i sami chcemy kontrolować nasze życie, kiedy pozwalamy, aby zakorzenił się strach, nasze życie traci harmonię. Stajemy się, jak opisuje to Paweł w 1 Kor 13, hałaśliwym gongiem i cymbałem brzmiącym. Życie ukształtowane przez cierpienie i zwycięstwo Boga staje się pieśnią. Nasze życie staje się melodią, która łagodzi zamęt w otaczającym nas świecie.
W części na środę autor podręcznika zwrócił uwagę na cztery kroki, które mają być podstawą działania. Napisał między innymi: „Wierzący są w rękach Boga, a On działa na ich rzecz, gdy przyjmują Go jako swojego Boga i Pana.” Warto jednak pamiętać, że Bóg działa nie tylko dla tych, którzy Go przyjmują. Istnieją niezliczone przykłady, w których Bóg interweniował, chronił i ratował ludzi, nawet gdy byli nieposłuszni lub zwątpili. Twierdzenie, że Bóg działa tylko wtedy, gdy jesteśmy posłuszni, reprezentuje teologię zbudowaną na uczynkach, która głosi, że Boża dobroć jest czymś, na co zasługujemy. Jednak Boża dobroć nie jest warunkowa. Wypływa z tego, kim On jest, a nie z tego, co robimy.
Następnie autor napisał: „Wytrwanie to nie tylko zaniechanie szemrania…” Warto w tym miejscu podkreślić, że szemranie nie jest tym samym, co wyrażanie żalu, wątpliwości czy zagubienia przed Bogiem. Wyrażanie żalu ma swoje miejsce w relacjach z Bogiem. Biblia jest pełna szczerych modlitw i szczerych emocji. Jezus również wołał do Boga. Szczerość, nawet chaotyczna skarga, jest formą komunii - wspólnoty. „Pozostanie na swoim miejscu” (BT) nie polega na tłumieniu naszego głosu. Chodzi raczej o opieranie się pokusie kontrolowania i brania rzeczy w swoje ręce. Jest to postawa pokory, która mówi: „Mógłbym działać, ale ufam, że Boża droga będzie lepsza, subtelniejsza, mądrzejsza i pełniejsza”.
Kolejny punkt zawiera pocieszającą obietnicę: „Zobaczycie wybawienie, które Pan przyniesie wam dzisiaj.” To zapewnienie jest zarówno konkretne, jak i niejasne. Izraelici nie mogli sobie wyobrazić, że Morze Czerwone się rozstąpi. Było to zaproszenie do zaufania bez wymagania szczegółów. Było to przypomnienie, że wyzwolenie nadchodzi, chociaż sposób tego wyzwolenia wciąż pozostawał niewidoczny.
Ostatni, kluczowy punkt: „Pan będzie walczył za ciebie” – stanowi równie piękną obietnicę. Możemy toczyć własne bitwy. Możemy zarządzać swoim życiem według własnych zasad, ale jest to nieefektywne, męczące i ostatecznie niekorzystne dla nas samych. Bóg oferuje ochronę, łagodność i pokój. Ta obietnica sprzeciwia się dążeniu do samowystarczalności, która jest promowana w naszej kulturze i stanowi radykalne odrzucenie pośpiechu, kapitalizmu i nadmiernej konsumpcji. To kontrargument przeciwko zemście, urazom i potrzebie udowadniania swojej wartości. W to zapewnienie wpleciony jest odpoczynek: Pan będzie walczył za ciebie.
Lekcja kończy się stwierdzeniem, że Bóg był z Izraelitami pomimo ich małej wiary. Niezależnie od tego, czy ich wiara była wielka, czy mała, Boża miłość nie była warunkowa ani transakcyjna. W Biblii Boża miłość jest zawsze taka sama ze względu na to, kim On jest. W tej prawdzie kryje się wolność: niezależnie od tego, czy twoja wiara jest nowa, zwietrzała, wzrasta, czy słabnie, Bóg jest z tobą. Bóg będzie szedł z tobą, tak jak szedł z Izraelitami przez Morze Czerwone, nie dlatego, że czeka cię jakaś transakcja po drugiej stronie, ale dlatego, że cię kocha.
Dlaczego w takim razie tak często znajdujemy się w sytuacji podobnej do tej, w jakiej znaleźli się Hebrajczycy po niezwykłym wyzwoleniu z Egiptu? Ponieważ chwila wybawienia nie równa się trwałej relacji. Gdyby Bóg oczekiwał doskonałego zaufania po jednym czynie, nie zsyłałby obłoku za dnia i ognia w nocy. Boża intencja nigdy nie polegała na jednorazowym ocaleniu. Bóg pragnął rozwinąć trwałą relację z Hebrajczykami. Jeśli masz wątpliwości czy Bóg jest z Tobą, nawet po jednostkowym zauważeniu Bożej ręki w swoim życiu, wiedz jedno: Bóg wciąż idzie z tobą. Przez pustynię niepewności, przez długą drogę doświadczeń, przez wzloty i upadki twojej wiary, do Ziemi Obiecanej. Towarzyszy ci Bóg, który widzi, rozumie i rozumie ciebie.
DO PRZEMYŚLENIA
Historia Wyjścia opisuje ratunek ludu Bożego z rozpaczliwej sytuacji, z której nie mogli sami się uratować. Tylko potężny czyn Boga mógł ich uratować. Potężne czyny Boga stanowią centralny punkt Jego działalności w ST. Jaki jest nowotestamentowy odpowiednik potężnych czynów Boga w ST (Mt 2,13-15; J 1,1-3; 1 Kor 5,7; Gal 3,10-13)?
Wj 12,31-36. Na czym polegała dziwna prośba faraona w momencie wyjścia Hebrajczyków z Egiptu? Dlaczego faraon, prosi Boga Hebrajczyków o błogosławieństwo? Skąd wiesz, że żałujesz za grzechy, z powodu ich konsekwencji, a nie z powodu szczerej skruchy za grzechy? Czy istnieje jakiś związek pomiędzy zachęta Boga skierowaną do Hebrajczyków (Wj 11,2) by domagali się od Egipcjan zaległych wynagrodzeń, z obecną kwestią reparacji za niewolnictwo?
Wj 13:1-16. Dzięki łasce Bożej pierworodni w domach Hebrajczyków zostali oszczędzeni podczas ostatniej plagi. Dlaczego zostało wydane przykazanie, aby o tym, że wszystko co jest pierworodne należy do Pana i co powinno to oznaczać dla nas dzisiaj? W Ap 13 znamię bestii jest nadawane na czoło lub rękę. Dlaczego znamię Wyjścia znajduje się zarówno na czole jak i na ręce? (Wj 13:9)
Słup obłoku w czasie dnia i ogień w nocy symbolizowały Boże przywództwo. Jakie wnioski można wyciągnąć z tego wydarzenia na temat Bożego prowadzenia w niepewnych, przejściowych momentach naszego życia?
Wj 14:13-31. Co Bóg uczynił dla Izraelitów, pomimo braku wiary z ich strony? Skąd został zapożyczony język używany przy opisie przejścia przez Morze Czerwone? Czego możemy się z tego nauczyć? (Wj 14:21-22)
Wj 15:1-21. Pieśń Mojżesza opowiada historię o potędze Boga. Zobacz: Ap 15:2-4. Czy ta pieśń jest podobna lub różna od Pieśni Mojżesza? Na czym polega Nowe Wyjście?
W jaki sposób „Pieśń Mojżesza” funkcjonuje jako teologiczna i polityczna deklaracja? W jaki sposób poezja służy afirmacji zbiorowej tożsamości i pamięci?
Dlaczego w obliczu tak wielu dowodów Bożej dobroci wobec nas oraz demonstracji Jego mocy wciąż tak łatwo przychodzi nam okazywanie braku wiary?
Mimo bolesnych doświadczeń jakie spotkały faraona, łącznie ze stratą syna pierworodnego, dlaczego faraon zdecydował się, aby ścigać Hebrajczyków?
Przygotował Jan Pollok
