DWA DEKALOGI

Większość chrześcijańskich Kościołów
nie naucza oryginalnej, biblijnej wersji dekalogu. Na przestrzeni wieków
dokonano w nim bowiem
zasadniczych zmian. W znanej powszechnie katechizmowej wersji dekalogu brak treści drugiego

przykazania zakazującego kultu wizerunków, zaś przykazanie czwarte, nakazujące święcenie soboty, zostało zamienione na ogólny nakaz święcenia dnia świętego, bez określenia, którego dnia to dotyczy. Z kolei przykazanie dziesiąte, zakazujące pożądliwości, zostało rozdzielone na dwa, przykazanie dziewiąte i dziesiąte, dla zachowania dekalogowej liczby dziesięć.

Zmian w dekalogu nie dokonał Chrystus, nie uczynili tego apostołowie. Nikt też przez Boga nie został do tego upoważniony. Dokonał tego Kościół w czasach poapostolskich, na przestrzeni II-VI wieku n.e. i wcale się tego nie wypiera. Przyznał to ks. Franiszek Spirago w Katolickim Katechizmie Ludowym, gdy napisał: „Nie naruszając istoty przykazań, poczynił w nich Kościół następujące zmiany formalne. Drugie przykazanie dotyczące czci obrazów złączył z pierwszym, natomiast dziesiąte przykazanie Boże rozdzielił na dwa osobne przykazania. (...) Nakaz święcenia sabatu przemienia Kościół na nakaz święcenia niedzieli”1.

Trudno się zgodzić, by tak zasadnicze zmiany miały jedynie nic nieznaczący charakter formalny.

Zmiana cotygodniowego święta sobotniego na niedzielne zaczęła się w Rzymie i Aleksandrii. Wraz z narastaniem w cesarstwie nastrojów antyżydowskich jeszcze przed powstaniem Bar Kochby (132-135 n.e.) cesarz Hadrian nałożył na Żydów na terenie całego cesarstwa wiele restrykcji, m.in. zabronił im święcenia soboty. W obu wspomnianych miastach było bardzo wielu chrześcijan, którzy tak jak Żydzi święcili sobotę. Istniało niebezpieczeństwo utożsamiania obu grup, toteż chrześcijanie zaczęli poszukiwać sposobu odróżnienia się od nielubianych Żydów. Z pomocą przyszedł pogański cotygodniowy dzień słońca, obchodzony w niedzielę. Chrześcijanie w tych dwóch miastach zaczęli obchodzić go na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa. Pretekstem było nazwanie Chrystusa w starotestamentowej Księdze Malachiasza „słońcem sprawiedliwości”2. W pozostałych ośrodkach chrześcijańskich na terenie cesarstwa nadal jednak święcono sobotę. Dopiero sobór w Laodycei (ok. 364 n.e.) postanowił: „Chrześcijanie nie powinni już judaizować i próżnować w sobotę, ale powinni pracować w tym dniu; powinni szczególnie uczcić dzień Pański będąc chrześcijanami i, jeśli to możliwe, nie pracować w tym dniu”.

Usunięcie drugiego przykazania było natomiast wynikiem pojawienia się w chrześcijaństwie w IV wieku n.e. kultu obrazów. Niewątpliwie należy to wiązać ze zmianą statusu chrześcijaństwa, jaka nastąpiła w tym okresie. Chrześcijaństwo przeszło ze stanu religii prześladowanej do stanu religii tolerowanej (313 n.e.), a następnie do stanu religii panującej (380 n.e.). Oznaczało to odebranie poganom ich świątyń i przekazanie ich chrześcijanom wraz z całym „wyposażeniem”, tj. obrazami i posągami pogańskich bóstw. Wyjścia były dwa — albo je zniszczyć, narażając się na niezadowolenie tkwiących jeszcze w pogaństwie mieszkańców cesarstwa, albo nadać im „chrześcijański” charakter, próbując pogodzić nową religię ze starą. Wybrano to drugie.

Władysław Polok

1 F. Spirago, Katolicki Katechizm Ludowy, t. II, s. 72, wyd. III. 2 Ma 3,20. 3 Tekst dekalogu biblijnego pochodzi z Księgi Wyjścia 20,1-17 w katolickim przekładzie ks. Jakuba Wujka.

Dekalog biblijny

I

Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.

II

Nie uczynisz sobie obrazu rytego ani żad­nej podobizny tego, co jest na niebie w górze i co na ziemi nisko, ani z tych rzeczy, które są w wodach pod ziemią. Nie będziesz się im kłaniał ani służył. Ja jestem Pan, Bóg twój, mocny, zawistny, karzący nieprawość ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia tych, którzy mnie nienawi­dzą; a czyniący miłosierdzie tysiącom tych, którzy mię miłują i strzegą przy­kazań  moich.

III

Nie będziesz brał imie­nia Pana, Boga twego, nadaremno, bo nie będzie miał Pan za niewinnego tego, który by wziął imię Pana, Boga swego, nadaremno.

IV

Pamiętaj, abyś dzień sobotni święcił. Sześć dni robić będziesz i będziesz wykonywał wszystkie roboty twoje; ale dnia siódmego sabat Pana, Boga twego, jest: nie będziesz wykonywał weń żadnej ro­boty, ty i syn twój, i córka twoja, sługa twój i służebnica twoja, bydlę twoje i gość, który jest między bra­mami twymi. Przez sześć dni bowiem czynił Pan niebo i ziemię, i morze, i wszystko, co w nich jest, a odpo­czął dnia siódmego, i dlatego pobłogosławił Pan dniowi sobotniemu i po­święcił go.

V

Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.

VI

Nie będziesz zabijał.

VII

Nie będziesz cudzo­łożył.

VIII

Nie będziesz kradzieży czynił.

IX

Nie będziesz mówił fałszywego świa­dectwa przeciw bliźniemu twemu.

X

Nie będziesz pożądał domu bliźniego twe­go, ani będziesz pragnął żony jego, ani sługi, ani służebnicy, ani wołu, ani osła, ani żadnej rzeczy, która jego jest3.

Dekalog katechizmowy

I

Nie będziesz miał cudzych bogów przede Mną.

II

Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno.

III

Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.

IV

Czcij ojca swego i matkę swoją.

V

Nie zabijaj.

VI

Nie cudzołóż.

VII

Nie kradnij.

VIII

Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.

IX

Nie pożądaj żony bliźniego twego.

X

Ani żadnej rzeczy, która jego jest.