Dziesięcina: umowa czy znak lojalności?
Felieton do Szkoły Sobotniej na 21 stycznia 2023
Czy idea dziesięciny jest dzisiaj nadal aktualna?
Zanim zajmiemy się koncepcją dziesięciny, chciałbym podzielić się kilkoma uwagami metodologicznymi dotyczącymi sposobów studiowania Biblii. Mam nadzieję, że ten wstęp pomoże nam zrozumieć lepiej koncepcję teologiczną jaką jest dziesięcina.
Istnieją trzy sposoby studiowania Biblii. Pierwszą metodę możemy nazwać egzegezą biblijną. Metoda ta ma na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie: „Co dany pisarz biblijny chciał powiedzieć w swoim tekście?” Osoba, która bada tekst biblijny egzegetycznie koncentruje uwagę na tekście w jego oryginalnym kontekście i próbuje zbadać intencję autora który pisał dany tekst. Druga metoda jest nazywana teologią biblijną. Metoda ta ma na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie: „W co wierzył dany pisarz biblijny?” Uczeni, którzy zajmują się teologią biblijną koncentrują się na szerszym zrozumieniu teologicznym autora, które miało wpływ na napisanie danego tekstu. W co wierzyli Paweł, Mojżesz lub Jan? Trzecia metoda studiowania Biblii jest nazywana teologią systematyczną. Uczeni, którzy stosują tę metodę starają się odpowiedzieć na pytanie: „W co powinniśmy wierzyć?” Osoby zajmujące się teologią systematyczną starają się odpowiedzieć na pytania, które stawiają współcześni ludzie za pomocą Biblii i innych źródeł prawdy, które są dostępne dla ludzi, w tym późniejszych natchnionych dzieł, literatury naukowej, historycznej, filozoficznej i psychologicznej. Większość autorów, którzy piszą kwartalnik „Lekcje Szkoły Sobotniej” stosują tę trzecią metodę. Chciałbym bardzo mocno podkreślić, że bez zwrócenia szczególnej uwagi na egzegezę biblijną oraz teologię biblijną, osoba badająca Biblię według metody zbudowanej przede wszystkim na teologii systematycznej może bardzo łatwo wpaść w pułapkę takiego wykorzystania Biblii, które może prowadzić ludzi na teologiczne manowce. Dlatego bardzo uważne zwrócenie uwagi na trzy metody może pomóc zarówno w wyjaśnieniu pierwotnego znaczenia Biblii, jak również jej współczesnego przesłania.
W przypadku dziesięciny warto najpierw zrozumieć każdy tekst biblijny dotyczący tego tematu w kategoriach intencji pierwotnego autora (egzegeza biblijna), następnie miejsca tego tekstu w szerszym kanonie Pisma Świętego zarówno Starego jak i Nowego Testamentu (teologia biblijna), a następnie w jaki sposób biblijna koncepcja dziesięciny powinna mieć zastosowanie we współczesnym świecie (teologia systematyczna). Wszystkie powyżej omówione metody okażą się pomocne w naszym studiowaniu tematu w tym tygodniu.
W metodzie, którą nazwaliśmy teologią biblijną, która obejmuje cały kanon Biblii warto zwrócić uwagę na pierwszą i ostatnią wzmiankę na temat danego tematu w Biblii. Co ciekawe, zarówno pierwsza, jak i ostatnia wzmianka o dziesięcinie w Biblii związana jest z postacią Melchizedeka.
Rdz 14 17-24: A gdy wracał po zwycięstwie nad Kedorlaomerem i królami, którzy z nim byli, wyszedł mu na spotkanie król Sodomy do doliny Szewe, doliny królewskiej. 18 Melchisedek zaś, król Salemu, wyniósł chleb i wino. A był on kapłanem Boga Najwyższego. 19 I błogosławił mu, mówiąc: Niech będzie błogosławiony Abram przez Boga Najwyższego, stworzyciela nieba i ziemi! 20 I niech będzie błogosławiony Bóg Najwyższy, który wydał nieprzyjaciół twoich w ręce twoje! A Abram dał mu dziesięcinę ze wszystkiego. 21 Wtedy rzekł król Sodomy do Abrama: Daj mi ludzi, a zabierz sobie dobytek! 22 Lecz Abram odpowiedział królowi Sodomy: Podnoszę rękę swą do Pana, Boga Najwyższego, stworzyciela nieba i ziemi, 23 że nie wezmę ani nitki, ani rzemyka sandałów, ani niczego z tego wszystkiego, co należy do ciebie, abyś nie mógł powiedzieć: To ja wzbogaciłem Abrama. 24 Nie chcę nic, oprócz tego, co spożyli słudzy oraz działu należnego mężom, którzy poszli ze mną, Anerowi, Eszkolowi i Mamremu; niech oni wezmą swój dział.
Dlaczego autor księgi Rodzaju umieścił tę historię? Odpowiedzią na to pytanie zajmuje się egzegeza biblijna. Kim jest Melchizedek i jaką rolę odegrał w tej historii? Tym pytaniem również zajmuje się w egzegeza biblijna. Jakie wnioski wynikają z tej historii dla naszego współczesnego podejścia do tematu dziesięciny? Jednak odpowiedź na to pytanie należy już do domeny teologii systematycznej. Co ta historia mówi nam o Bogu? – to również pytanie, na które odpowiedzi trzeba szukać w teologii systematycznej.
Abraham, po wygranej bitwie, przyszedł i oddał dziesięcinę Melchizedekowi, osobie, o której tak naprawdę niewiele wiemy, ale której imię jest bardzo interesujące: „Król Sprawiedliwości”, a także „Król Pokoju”, „Król Salem”, które ostatecznie stało się Jerozolimą. Jest to wyraźne świadectwo, że oddawanie dziesięciny nie zostało ustanowione dopiero po wyjściu Izraelitów z Egiptu, kiedy stali się oni narodem, ale obowiązywało dużo wcześniej. Nie był to również wyłącznie zwyczaj żydowski. Nie wiemy, jakie zasady regulowały korzystanie z dziesięciny w tamtych czasach. Wiemy jednak, że Abraham oddał dziesięcinę dobrowolnie. Nie było żadnego przymusu!
Ostatnia wzmianka w Biblii na temat dziesięciny znajduje się w liście do Hebrajczyków. Została tam powtórzona historia Melchizedeka.
Hbr 7,1-10: Ten to Melchisedek, król Salemu, kapłan Boga Najwyższego, który wyszedł na spotkanie Abrahama, gdy wracał po rozgromieniu królów, pobłogosławił mu, 2 Abraham zaś dał mu dziesięcinę ze wszystkiego. Imię jego znaczy najpierw król sprawiedliwości, następnie zaś król Salemu, to jest król pokoju. 3 Bez ojca, bez matki, bez rodowodu, nie mający ani początku dni, ani końca życia, lecz podobny do Syna Bożego, pozostaje kapłanem na zawsze. 4 Patrzcie tedy, jak wielki jest ten, któremu nawet patriarcha Abraham dał dziesięcinę z najlepszego łupu. 5 Wprawdzie i ci, którzy są z synów Lewiego, a otrzymują urząd kapłański, mają nakaz zgodnie z zakonem pobierać dziesięcinę od ludu, to jest od braci swoich, chociaż i oni wywodzą się z rodu Abrahama; 6 ale tamten, który nie wywodził od nich swego rodu, otrzymał dziesięcinę od Abrahama i pobłogosławił temu, który miał obietnicę. 7 A rzecz to jest bezsporna, że mniejszy od większego otrzymuje błogosławieństwo. 8 W jednym wypadku biorą dziesięcinę śmiertelni ludzie, w drugim ten, o którym złożono świadectwo, że żyje. 9 I jeśli tak można powiedzieć, w osobie Abrahama i Lewi, który pobiera dziesięcinę, dał dziesięcinę; 10 był bowiem jeszcze w lędźwiach praojca swego, gdy Melchisedek wyszedł na jego spotkanie.
W jaki sposób autor listu do Hebrajczyków wykorzystuje historię z księgi i co dodaje do historii Melchizedeka” Odpowiedzią na to pytanie ponownie zajmuje się biblijna egzegeza. Jaki wpływ mogą mieć obie wersje tej historii na nasz dzisiejszy stosunek do niechrześcijan? Odpowiedzią na to pytanie zajmuje się z kolei teologia systematyczna. Czego dowiadujemy się z tej historii na temat dziesięciny? Co mówi nam ta historia o Bogu? Oba pytania należą do domeny teologii systematycznej.
Mal 3,10: „Przynieście całą dziesięcinę do spichlerza, aby był zapas w moim domu, i w ten sposób wystawcie mnie na próbę! - mówi Pan Zastępów - czy wam nie otworzę okien niebieskich i nie wyleję na was błogosławieństwa ponad miarę.”
Co mówi nam ten werset o tym, gdzie miała zostać oddana dziesięcina w czasach Malachiasza? Co oznaczało wtedy słowo „spichlerz”? To jest element egzegezy biblijnej. Ten werset jest interesujący z kilku powodów. Po pierwsze, wyraźnie wskazuje, że dzięki dziesięcinie dom Boży może mieć pożywienie. Wydaje mi się, że został tutaj użyty eufemistyczny lub alegoryczny język. Słowo „pokarm” prawdopodobnie nie powinno być rozumiane wyłączny jako termin oznaczający produkty jadalne, ale powinno być postrzegane jako określenie wszystkiego, co jest konieczne do zaspokojenia potrzeb domu Bożego, włączając w to, potrzeby tych, którzy pracują w służbie Domu Bożego. W czasach Starego Testamentu służba w Domu Bożym koncentrowała się to na świątyni, jednak w czasach późniejszych, znaczenie tego słowa musiało zostać rozszerzone. Lokalizacja spichlerza jest dzisiaj przedmiotem wielu dyskusji. Wydaje się jednak logiczne, że ktoś kto oddaje dziesięcinę organizacji, z którą jest związany, umożliwia jej w ten sposób funkcjonowanie i wykonywanie dzieła Bożego zgodnie ze swoimi przekonaniami religijnymi. Różne organizacje kościelne mają różne protokoły wykorzystywania dziesięciny. W kościele adwentystów dnia siódmego dziesięcina jest gromadzona na poziomie lokalnej Diecezji, skąd jest rozdzielana między różne podmioty. Podstawowym zastosowaniem dziesięciny jest opłacenie pensji duszpasterskich i administracyjnych; idea ta wydaje się być zgodna z tym, co zostało napisane o dziesięcinie w Lb 18,21.24, gdzie jest powiedziane, że dziesięcina służyła Lewitom do opłacenia za ich służbę, o czym powiemy jeszcze za chwilę.
Drugą ciekawą cechą tego wersetu jest bardzo bezpośredni sposób, w jaki Bóg wzywa ludzi, aby spróbowali Go przetestować, i przekonać się w jaki sposób, „wyleje” On swoje błogosławieństwa, w takiej ilości, że trudno byłoby je pomieścić. Jakiego typu błogosławieństwo może być zawarte w tej obietnicy?
Pwt 12,5-14: „Lecz będziecie szukać miejsca, które Pan, Bóg wasz, wybierze na swoje mieszkanie wśród wszystkich waszych plemion, aby tam złożyć swoje imię, i tam będziesz przychodził, 6 Tam też będziecie przynosić wasze całopalenia i swoje rzeźne ofiary, dziesięciny i dary ofiarne swoich rąk, ślubowane i dobrowolne, oraz pierworodne z waszego bydła i z trzody. 7 Tam, przed obliczem Pana, Boga waszego, będziecie je spożywać i radować się całym waszym dobytkiem, wy i wasze rodziny, którymi ubłogosławił cię Pan, Bóg twój. 8 Nie będziecie czynić tak, jak my tu dziś czynimy, każdy wszystko, co mu się podoba, 9 gdyż dotychczas nie doszliśmy jeszcze do miejsca spoczynku i do posiadłości, które Pan, Bóg twój, tobie daje. 10 Lecz gdy przeprawicie się przez Jordan i osiądziecie w ziemi, którą Pan, wasz Bóg, was obdarzy, i sprawi, że zaznacie spokoju od wszystkich waszych nieprzyjaciół wokoło i będziecie mieszkać bezpiecznie, 11 na miejsce, które Pan, Bóg wasz, wybierze na mieszkanie dla swego imienia, będziecie przynosić wszystko, co wam dziś nakazuję: wasze całopalenia i rzeźne ofiary, wasze dziesięciny i dary ofiarne waszych rąk, i cały wybór ofiar ślubowanych, jakie ślubować będziecie Panu. 12 I będziecie się radować przed obliczem Pana, Boga waszego, wraz z synami i córkami swymi, sługami i służebnicami swymi oraz z Lewitą, który jest w twoich bramach, gdyż on nie ma działu i dziedzictwa z wami. 13 Strzeż się, abyś nie składał ofiar całopalnych na każdym miejscu, które zobaczysz. 14 Ale swoje ofiary całopalne będziesz składał tylko na miejscu, które Pan wybierze w jednym z twoich plemion, i tam będziesz czynił wszystko, co Ja ci nakazuję.”
Jaką funkcję pełniła księga Powtórzonego Prawa w Izraelu w czasie, gdy została spisana? Co Mojżesz mówił wówczas Izraelowi o dziesięcinie? To jest domena egzegezy biblijnej. Jaki był nowotestamentowy odpowiednik świątyni? Odpowiedzi na to pytanie z kolei szukamy w teologii biblijnej. Jakie konsekwencje wynikają z nowotestamentowej koncepcji świątyni w kontekście współczesnej koncepcji spichlerza? Odpowiedzią na to pytanie zajmuje się teologia systematyczna.
Kpł 27,30: „Wszelka dziesięcina z płodów ziemi, czy to z plonów polnych, czy z owoców drzew, należy do Pana. Jest ona poświęcona Panu.”
Lb 18,21-24: „21 Lewitom zaś dałem oto jako dziedzictwo każdą dziesięcinę w Izraelu za ich służbę, którą spełniają w Namiocie Zgromadzenia. 22 Synowie izraelscy już nie będą przystępować do Namiotu Zgromadzenia, aby nie ściągnąć na siebie grzechu i nie umrzeć. 23 Lewici sami będą spełniać służbę w Namiocie Zgromadzenia i dźwigać swoją winę. Jest to ustawa wieczna dla waszych pokoleń. Nie będą mieć dziedzictwa wśród synów izraelskich.24 Ponieważ dziesięcinę synów izraelskich, którą ci składają w darze ofiarnym Panu, dałem jako dziedzictwo Lewitom, dlatego powiedziałem o nich: Nie będą mieć dziedzictwa wśród synów izraelskich.”
Czego jeszcze możemy się dowiedzieć o dziesięcinie w starożytnym Izraelu z powyższych wersetów? Ponownie musimy sięgnąć do egzegezy biblijnej. Kto jest odpowiednikiem Lewitów we współczesnym kościele? Jakie mogą być powody, dla których system dziesięciny jest wciąż aktualny? Odpowiedzią na to pytanie zajmuje się teologia systematyczna.
Jednym z najczęściej stawianych pytań w dyskusji na temat dziesięciny jest to, które dotyczy sposobu obliczania dziesięciny. Na przykład czy dziesięcinę powinno się oddawać od dochodu brutto czy od dochodu po odjęciu wszystkich wydatków związanych z uzyskaniem dochodu? Czy korzyści powinny być liczone jako zysk? W jaki sposób obliczać zysk z inwestycji lub zysk netto wynikający na przykład ze wzrostu wartości domu? Jak rozliczać gromadzone fundusze emerytalne, z których dana osoba będzie korzystać w przyszłości, skoro dziesięcina z pieniędzy które zostały umieszczone na tych funduszach już została oddana? Biblia nie zawiera odpowiedzi na te pytania. Nie istnieją sztywne reguły według których powinno się naliczać dziesięcinę. Wydaje się, że najlepszym doradcą w tej materii jest głos własnego sumienia, a skąpstwo nie jest rzeczą godną podziwu. Z ankiet przeprowadzonych wśród adwentystów dnia siódmego wynika, że większość oddaje dziesięcinę brutto, a nie netto. Jakie argumenty przemawiają na korzyść któregokolwiek podejścia do tego tematu? To znowu jest domena teologii systematycznej.
Mt 25,19-21: „19 A po długim czasie powraca pan owych sług i rozlicza się z nimi. 20 I przystąpiwszy ten, który wziął pięć talentów, przyniósł dalsze pięć talentów i rzekł: Panie! Pięć talentów mi powierzyłeś. Oto dalsze pięć talentów zyskałem. 21 Rzekł mu pan jego: Dobrze, sługo dobry i wierny! Nad tym, co małe, byłeś wierny, wiele ci powierzę; wejdź do radości pana swego.”
Zaczynając ponownie od egzegezy biblijne można postawić pytanie: O co chodziło Jezusowi w kontekście Mateusza 24 i 25? Jaką zachętę zawiera ten fragment dla ludzi, którzy dzisiaj są wierni w sprawach finansowych? Odpowiedź na to pytanie jest znowu domeną teologii systematycznej.
W końcu warto zapytać w jaki sposób koncepcja dziesięciny pasuje do naszego obrazu Boga (teologia systematyczna)?
Jakie są twoje własne doświadczenia związane z dziesięciną i tym, czego nauczyliśmy się z tego zwyczaju? Refleksja na ten temat jest przedmiotem teologii systematycznej.
DO PRZEMYŚLENIA
W dyskusji nad dziesięciną warto zwrócić uwagę na kilka elementów:
Wierne oddawanie dziesięciny jest sposobem manifestowania wiary i zaufania do Boga. W Mal 3,10 czytamy: „…wyleję na was błogosławieństwa ponad miarę.”
Czy jest to bardzo mocna i bezwzględna obietnica, która spełni się w życiu każdego, kto oddaje dziesięcinę?
Czy są takie sytuacje, w których ktoś oddaje dziesięcinę, ale mimo to cierpi z powodu przeciwności losu?
Dziesięcina jest sposobem finansowania różnych projektów, które pomagają rozwijać Boże królestwo na ziemi.
Osoby, które oddają dziesięcinę, mogą liczyć na Boże błogosławieństwo.
Sposób obliczania dziesięciny jest wynikiem osobistego zrozumienia zasady - 10% zysku.
Przygotował Jan Pollok
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz