Wystrzegaj się chciwości
Felieton do Szkoły Sobotniej na 4 marca 2023
W jaki sposób chrześcijanin, powinien radzić sobie z chciwością?
Wydaje się, że człowiek posiada wrodzone skłonności do chciwości. Autor lekcji w tym tygodniu podejmuje trudny temat jakim jest ludzka skłonność do chciwości, która jest również nazywana pożądliwością. W tym felietonie będę wymiennie stosował słowo pożądliwość i chciwość. Podstawowym tekstem biblijnym w naszej lekcji jest 1Tym 6,6-10: „I rzeczywiście, pobożność jest wielkim zyskiem, jeżeli jest połączona z poprzestawaniem na małym. 7 Albowiem niczego na świat nie przynieśliśmy, dlatego też niczego wynieść nie możemy. 8 Jeżeli zatem mamy wyżywienie i odzież, poprzestawajmy na tym. 9 A ci, którzy chcą być bogaci, wpadają w pokuszenie i w sidła, i w liczne bezsensowne i szkodliwe pożądliwości, które pogrążają ludzi w zgubę i zatracenie. 10 Albowiem korzeniem wszelkiego zła jest miłość pieniędzy; niektórzy, ulegając jej, zboczyli z drogi wiary i uwikłali się sami w przeróżne cierpienia.”
Autor lekcji definiuje chciwość jako „nieopanowane pragnienie bogactwa i posiadania czegoś, co nie należy do nas, do tego stopnia, że staje się to fascynacją, która napędza nasze działanie”. Pożądliwość często koncentruje się na pieniądzach lub bogactwie, ale może dotyczyć również wielu innych obszarów na przykład sławy, a nawet relacji międzyludzkich.
Jest wiele rzeczy w życiu, których pragniemy. Niektóre z nich dotyczą podstawowych potrzeb. Na przykład słowa „chciwość” nie można zastosować do sytuacji, w której jesteśmy spragnieni i chcemy się napić wody. Czy jest to pożądanie? Można jeszcze inaczej postawić to pytanie, w którym momencie pożądanie wykracza poza potrzeby, które mamy? Interesujący jest również sposób w jaki definiujemy nasze potrzeby. Czym jest potrzeba i czym pragnienie? Czy istnieje między nimi granica? Jaka jest różnica między uzasadnionym pragnieniem a pożądliwością?
Co ciekawe, w Biblii pożądliwość często pojawia się na liście głównych grzechów. Na przykład pożądliwość pojawia się w ostatnim z 10. przykazań, które mówi, „nie będziesz pożądał”. W 1 Kor 6,9.10 chciwość została wymieniona na długiej liście niesprawiedliwych czynów, których nie będzie w Bożym królestwie – „Albo czy nie wiecie, że niesprawiedliwi Królestwa Bożego nie odziedziczą? Nie łudźcie się! Ani wszetecznicy, ani bałwochwalcy ani cudzołożnicy, ani rozpustnicy, ani mężołożnicy, 10 ani złodzieje, ani chciwcy, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy Królestwa Bożego nie odziedziczą.” Najwyraźniej chciwość została sklasyfikowana jako bardzo zła cecha przede wszystkim dlatego, że zastępuje lojalność wobec Boga lojalnością wobec czegoś innego i z tego powodu popycha ludzi do wszelkiego rodzaju niegodziwych czynów.
Ciekawym przykładem jest branża reklamowa. Codziennie otrzymujemy setki wiadomości, trzykrotnie więcej niż 40 lat temu. Każda wiadomość zawiera treści, z których wynika, że nie będziemy zadowoleni, dopóki nie będziemy mieli tego, co zostało zaoferowane. „Jeśli zastosujesz nasz produkt, będziesz mieć piękną skórę i włosy, wyrzeźbione mięśnie brzucha i piękny uśmiech, piękną małżonkę i piękne dzieci oraz spokój i zadowolenie przez resztę dnia. Naprawdę nie da się bez tego żyć. Dlaczego miałbyś sobie tego odmawiać? Zasługujesz na to!” Oto wypowiedź Ray’a Locke'a, jednego z bardzo utalentowanych dyrektorów ds. reklamy. Powiedział on: „Obok chrześcijaństwa reklama jest największą siłą w Ameryce. Mówię to bez profanacji czy braku szacunku - reklama powoduje, że ludzie są niezadowoleni. Sprawia, że pragną rzeczy, których nie mają. Tworzy nienasycony apetyt na więcej rzeczy. Rodzi niezadowolenie i zmienia osobowość danego człowieka, sposób w jaki człowiek je, ubiera się i zachowuje. Wpływa na styl życia oraz kulturę”.
W latach 70-tych przeglądałem wraz z moimi kuzynami grube, kolorowe katalogi Neckermanna, które, otrzymaliśmy od naszego wujka z RFN-u (taka była oficjalna nazwa tego kraju!) Nasze oczy płonęły, a wyobraźnia zmieniała naszą osobowość! Oczywiście, w tamtych czasach mogliśmy tylko oglądać obrazki, gdyż nikogo z nas nie było stać, aby kupić oferowane tam przedmioty – ceny były w DM!! Pamiętam, przeglądaliśmy dział zabawek i mówiliśmy, „Gdybyśmy tylko mieli ten zestaw Lego, bylibyśmy szczęśliwi przez całe życie!”. Zadanie polegało więc na przekształceniu chęci w potrzebę albo na tworzeniu chęci!
W Biblii znajduje się wiele historii, które bardzo wyraźnie ilustrują niebezpieczeństwo i siłę chciwości:
- Lucyfer i pierwszy grzech – bardzo ciekawy jest pomysł, że być może grzech pierworodny popełniony przez Lucyfera był w rzeczywistości napędzany przez pożądliwość. Wydaje mi się, że taka teza jest bardzo prawdopodobna. Lucyfer pożądał czegoś, co na początku nie należało do niego. Być może mogło to być to piękno - chciał być piękniejszy; lub pragnienie bycia takim jak Bóg – chciał posiadać taki sam autorytet jak Bóg. W Nowym Testamencie pojawia się idea antychrysta, który również chce zająć miejsce Boga. Pragnienie posiadania miejsca, które nie należało do niego ostatecznie doprowadziło do buntu. Pożądanie prowadziło do niezadowolenia, ponieważ pożądliwość jest formą niezadowolenia.
- Adam I Ewa w raju - wąż był pierwszym wielkim fałszywym reklamodawcą, który stworzył w Ewie pragnienie czegoś, czego nie potrzebowała, czego nie powinna była mieć. Wąż powiedział do Ewy: „Spójrz, twoje życie będzie lepsze, jeśli będziesz to miała. Spójrz na mnie! Zobacz jaki jestem mądry! Wtedy Ewa wyciągnęła rękę i wzięła zakazany owoc. Bardzo rzadko spoglądamy na tę historię z tej perspektywy.
- Achan i łupy wojenne - w księdze Jozuego 7 została opisana historia Achana, który pożądał „rzeczy poświęconych” (obłożonych klątwą herem). W tym kontekście ciekawy jest opis ustania manny, gdy Izraelici weszli do ziemi obiecanej (5,12). Autor księgi Jozuego nie podaje żadnej motywacji jaką kierował się Achan przy popełnieniu tego czynu. Został on jedynie opisany prze pomocy czterech czasowników: „zgrzeszyłem, zobaczyłem, zakryłem, wziąłem” (7,20-21). Przedmiotami pożądania Achana były: płaszcz, srebro i złoto. Skutki postępowania Achana były katastrofalne nie tylko dla niego, jego rodziny i plemienia, ale także dla całego ludu Izraela. Wskutek tego czynu Izraelici ponieśli klęskę w następnej bitwie. W rezultacie Achan stracił wszystko, co miał (7,24). Jego pożądanie powstało w sytuacji, gdy miał już wielkie bogactwo. Posiadanie wielu rzeczy nie ogranicza nieodpartego pragnienia posiadania więcej. Miejsce, w którym wydarzyła się ta historia nosi nazwę dolina Achor - kłopot. Ciekawe, że Bóg zmienia znaczenie tego słowa w księdze Ozeasza 2,17 na „brama nadziei”. „I dam jej tam winnice, a z doliny Achor uczynię bramę nadziei, i słuchać mnie tam będzie jak w dniach młodości i jak w dzień swojego wyjścia z ziemi egipskiej.”
- Judasz - który opuścił ostatnią wieczerzę i odszedł, aby zawrzeć układ z kapłanami. Judasz jest nowotestamentowym odpowiednikiem Achana. Judasz, jest przeciwieństwem Jezusa, który przyniósł życie w obfitości (Jn 10,10; 12,1-8). Judasz twierdził, że troszczył się o biednych, dlatego ekstrawagancja związana z wykorzystaniem drogocennego oleju do namaszczenia budziła jego sprzeciw. W kontekście pieniędzy Judasz działał w kategoriach „albo-albo”: pieniądze użyte na to nie będą dostępne na tamto – użyte na cenny olejek, nie będą dostępne dla biednych. Jezus kierował się jednak zasadą obfitości i zapewniał uczniów, że „niebiański Ojciec” da wszystko, czego nam potrzeba. Skąpstwo Judasza i hojność Jezusa są jeszcze innym sposobem wyrażenia wielkiej walki między ciemnością a światłem, między złem a dobrem. Jezus jest pośrednikiem nieograniczonej obfitości, a Jego uczniowie, zarówno wtedy, jak i teraz, są zaproszeni do udziału w tym, co Bóg czyni w szerszym zakresie społecznym.
- Ananiasz i Safira – ta historia jest niezwykle ważna w kontekście chciwości. Autor księgi Dziejów, pokazuje zderzenie dwóch systemów władzy: z jednej strony władza cesarska, z drugiej autorytet Ducha Świętego. Wczesny kościół został przedstawiony jako wspólnota solidarności, która nie musiała, a także nie mogła być precyzyjna w kwestiach ekonomicznych lub dostarczać różnych modeli dystrybucji dóbr. Kiedy Jezus zmartwychwstał, narodziła się wspólnota irracjonalnej radości i niepohamowanej hojności. Przywilej służby okazał się ważniejszy niż prawo własności. Dlatego ci, którzy byli silni pomagali słabszym. Jakie znaczenie ma w tym kontekście historia Ananiasza i Safiry (Dz 5,1-11)? W jaki sposób historia Achana (Joz 7,1 LXX) kontrastuje z historią Barnaby (Dz 4,37)?
Problem związany z chciwością polega na tym, że człowiek nigdy nie osiąga poziomu, na którym jest zadowolony. W jaki sposób można być zadowolonym z tego, co się ma? Bardzo podoba mi się to, co Paweł napisał w liście do Filipian 4,11-12 „nauczyłem się przestawać na tym, co mam. 12 Umiem się ograniczyć, umiem też żyć w obfitości; wszędzie i we wszystkim jestem wyćwiczony; umiem być nasycony, jak i głód cierpieć, obfitować i znosić niedostatek.”
Czy jest jakieś lekarstwo na chciwość? Co człowiek może zrobić, aby pokonać, a nawet uwolnić się od chciwości?
Trzeba sobie uświadomić, że to życie, które tutaj posiadamy to nie wszystko. Kiedy skupimy uwagę na innej rzeczywistości i gdy uświadomimy sobie, że istnieje wieczność oraz Bóg, wtedy nasze życie będzie przeżywane według całkowicie innych parametrów. Ponadto wydaje mi się, że musimy wrócić do słów Jezusa, które skierował do bogatego prawnika: „idź, sprzedaj co masz i wróć do mnie”. Niestety bogaty prawnik nie był w stanie tego zrobić. Trzeba pozbyć się władzy, która trzyma nas w uścisku.
DO PRZEMYŚLENIA
Nasze konsumpcyjne społeczeństwo jest w dużej mierze napędzane pragnieniem posiadania, które w pewnym sensie jest nieodłączne dla nas wszystkich. Takie wypaczone pragnienie jest również w dużym stopniu sztucznie wytworzone przez ciągłe bombardowanie obrazami pokazującymi styl życia ludzi, którzy mają więcej niż my. Dziesiąte przykazanie odnosi się do pożądania tego, co nie jest naszą własnością są to rzeczy lub relacje, które posiada sąsiad (dom, współmałżonek lub cokolwiek innego).
Jaką rolę odegrała pożądliwość w upadku Lucyfera (Iz 14,12-14) oraz Ewy (Rdz 3,6)? Czy pożądliwość jest istotą grzechu pierworodnego? Najbardziej charakterystycznym elementem, który wyróżniał Izrael w starożytnym świecie śródziemnomorskim, była praktyka dobrowolnego ograniczania swojego bogactwa. Izraelici byli zachęcani do praktykowania świadomej hojności.
Zakaz opisany w dziesiątym przykazaniu jest kombinacją pragnienia (chęci) i skorzystania z okazji (nabywania). Takie zestawienie prowadzi do zbudowania systemu pieniędzy i posiadania, który z kolei prowadzi do powstania wypaczonych relacji społecznych, w których nikt nie jest bezpieczny przed drapieżnym pragnieniem. W dziesiątym przykazaniu trzykrotnie pojawia się termin „bliźni”, który jest probierzem nałogowej zachłanności. Troska o dobro bliźniego musi być powszechna, ponieważ bliźni tworzy nieprzemijający kontekst społeczny, który nigdy nie przestanie istnieć.
W jaki sposób można pokonać chciwość? Czy „wielki strach” (Dz 5,11) jaki zapanował wśród członków wspólnoty chrześcijańskiej wynikał ze świadomości, że taka sama niebezpieczna pokusa może powstać w umyśle każdego z nas? Dlaczego wydaje nam się, że łatwiej jest naśladować Ananiasza i Safirę niż przykład Barnaby? Czy nasza uczciwość nie jest obszarem, na którym jesteśmy poddawani największym pokusom?
Niektórzy Żydzi w czasach Jezusa oddawali 23,33% swoich dochodów do właściwego „spichlerza”, a jednak Jezus pokazał, że ich duchowość nie przybliżała ich do Boga ani nie czyniła ich religii atrakcyjnej dla obcych (Mt 23,15.23) . W jaki sposób lepsze zrozumienie szabatu może być antidotum na pożądanie?
Badania pokazują, że tendencja do pokazywania finansowego wzrostu generuje coraz większą ilość chciwości i malejącą ilość współczucia. Starożytny system izraelskiej ekonomii zniechęcał do pokazywania finansowego wzrostu. W jaki sposób Kościół Boży może być jedną z Bożych odpowiedzi na niszczycielskie siły jakie działają we współczesnym społeczeństwie i stać się pozytywną siłą działającą na rzecz dobra bliźniego?
Przygotował Jan Pollok
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz