CZY BIBLIA ZAWIERA BŁĘDY ?

Studiujący Biblię przez stulecia przyjmowali, że Pismo Święte to spisane Boże słowa prawdy. Krytycy chrześcijaństwa uważali Biblię za napisaną
wyłącznie przez ludzi i kwestionowali
jej prawdziwość, twierdząc, że zawiera liczne błędy.

Zanim zajmiemy się tymi twierdzeniami, przyjrzyjmy się przez chwilę naturze Pisma.

Jak postrzegali Pismo Jezus i apostołowie?

Wierni chrześcijanie powinni zadać sobie zasadnicze pytanie: jak Chrystus i apostołowie traktowali Pismo? Jeśli chodzi o Stary Testament, Jezus uważał, że nauki Mojżesza były Słowem Bożym1. Pisma Dawida zostały napisane pod wpływem inspiracji2. Dla Jezusa natchnione pisma Starego Testamentu były nienaruszalne3. Podobnie apostołowie przyznali, że w Starym Testamencie Bóg przemawiał poprzez usta swoich proroków4. To, co mówią Święte Pisma, jest inspirowane przez Boga5. Słowa Pisma są słowami Boga6. Dlatego też chrześcijanie uznają Pismo za prawdziwe7. Paweł stwierdza, że służył Bogowi swoich ojców, „wierząc we wszystko, co jest napisane w zakonie i u proroków”8.

Pisarze Nowego Testamentu przyznają, że „proroctwo nie przychodziło nigdy z woli ludzkiej, lecz wypowiadali je ludzie Boży, natchnieni Duchem Świętym”9. Poselstwo apostołów uznawano za pochodzące od Boskiego autorytetu. Paweł wierzył, że mówi „nie w uczonych słowach ludzkiej mądrości, lecz w słowach, których naucza Duch”10. Dlatego właśnie wczesny Kościół traktował słowa apostołów „nie jako słowo ludzkie, ale, jak jest prawdziwe, jako Słowo Boże”11. Możemy z pewnością powiedzieć, że słowa Pisma były „uważane za wiarygodne, właściwie prezentujące Boże poselstwo”12.

Paweł uważał za natchnione także inne części Nowego Testamentu. W Pierwszym Liście do Tymoteusza przytacza cytaty z obu Testamentów, jakby (w obu przypadkach) cytował z Pisma Świętego: „Albowiem Pismo mówi: młócącemu wołowi nie zawiązuj pyska, oraz: godzien jest robotnik zapłaty swojej”13. Pierwsza części to cytat z Księgi Powtórzonego Prawa, a drugi z Ewangelii Łukasza14. Podobnie Piotr traktuje listy Pawła jak Pismo Święte15.

Boskie pochodzenie Pisma jest wyraźnie potwierdzone. Jednak pisarze ksiąg biblijnych nie byli zaledwie Bożymi piórami, ale Jego pisarzami, a to oznacza, że pod przewodnictwem Ducha Świętego spisywali swoje myśli we właściwych dla siebie stylach i językach. Niektóre księgi, takie jak Księgi Królewskie, Księgi Kronik czy Ewangelia Łukasza, wskazują na staranne histo­ryczne badania16. W tym wszystkim „przewodnictwo Ducha Świętego nie przekreślało myślenia i pracy pisarzy biblijnych, ale raczej nadzorowało proces pisania dla zapewnienia jak największej jasności idei oraz aby zapobiec, w razie potrzeby, zniekształceniu objawienia bądź też zamianie Bożej prawdy w kłamstwo”17. Niemniej autorzy biblijni przyznają, że „są w nich pewne rzeczy niezrozumiałe, które, podobnie jak i inne pisma, ludzie niewykształceni i niezbyt umocnieni przekręcają ku swej własnej zgubie”18.

Czasami obciąża się odpowiedzialnością za pomyłki w Biblii ten ludzki wymiar Pisma Świętego. W końcu, jak mówi przysłowie, błądzić jest rzeczą ludzką. Jednakże musimy pamiętać, że nawet grzeszne istoty ludzkie są w stanie mówić prawdę, i to nawet zawsze. Ileż jeszcze winien biblijny Bóg pomagać wybranym przez siebie narzędziom przekazywać wiernie jego prawdę! Człowieczeństwo niekoniecznie musi wiązać się z fałszem i błędem. Oczywiście każdy ludzki język jest ograniczony, a Biblia nie została napisana w bezbłędnym, niebiańskim esperanto. Biblijni pisarze używali raczej nietechnicznego, pospolitego języka dla opisywania rzeczy, które podlegają zwykłym standardom prawdy. Na przykład kiedy mówili o wschodzie i zachodzie słońca, stosowali raczej język zjawisk, a nie precyzyjny język naukowy19. Potrzeba technicznej dokładności jest różna w zależności od okoliczności, w jakich zdanie jest wypowiadane. Dlatego też brak precyzji nie powinien być zrównywany z nieprawdziwością. Biblia charakteryzuje się piękną prostotą języka i pociągającą prawdomównością. Dostrzegając ten fakt, nie zaprzeczamy Pismu. Sam Bóg jest nieomylny, ale — podobnie do pisarzy biblijnych — wierzymy, że Jego Słowo jest prawdziwe i wiarygodne.

Wiele fragmentów Biblii opisuje dawne zwyczaje, których znajomość może być bardzo pomocna w rozwiązaniu pewnych problemów interpretacyjnych, jakie mogą pojawić się w czasie jej studiowania. Na przykład dawniej powszechne było nadawanie tej samej osobie kilku różnych imion (Edom/Ezaw; Gedeon/Jerubaal), stosowano także różne metody liczenia lat panowania królów. Powinniśmy być ostrożni w stosowaniu naszego współczesnego rozumienia pewnych spraw dla interpretowania Biblii, gdyż można przez to dojść do pośpiesznych i błędnych wniosków co do jej wiarygodności.

Ponadto pamiętajmy, że tak zwane oczywiste pomyłki byłyby z łatwością dostrzeżone przez pierwszych czytelników, którzy byli znacznie lepiej od nas zaznajomieni z tekstami biblijnymi. Nic nie wskazuje na to, aby Pawłowi albo innym autorom biblijnym zarzucano popełnianie takich błędów. Możliwe, że to pomniejsze rozbieżności stanowią większe wyzwanie na poważnego badacza niż tak zwane oczywiste pomyłki.

Kolejny problem dotyczy kwestii przekładów Biblii. Faktem jest, że oryginalne manuskrypty się nie zachowały. Mimo że Żydzi byli bardzo dokładni w kopiowaniu biblijnych manuskryptów, pojawiały się w trakcie tego procesu pewne niewielkie pomyłki. Mogą one wynikać z pomyłek kopistów lub ludzkiej niedoskonałości. Mimo że błędy te pojawiły się w trakcie procesu kopiowania i tłumaczenia, są na tyle nieistotne, że nikt nie powinien z tego powodu upaść czy pobłądzić. W istocie rzeczy Biblia jest najlepiej przełożonym i zachowanym dziełem z czasów starożytnych.

Ale co robić, kiedy natrafimy na rozbieżności i oczywiste pomyłki w Biblii? Na przykład w Księgach Samuela, Królów i Kronik jest kilka różnic w liczbach odnoszących się do tych samych wydarzeń lub rzeczy. W Drugiej Księdze Samuela czytamy, że Dawid wziął 700 jeźdźców od Hadadezera; w Pierwszej Księdze Kronik jest mowa o siedmiu tysiącach20. Zgodnie z Pierwszą Księgą Królewską Salomon miał 40 tysięcy przegród dla koni, a według Drugiej Księgi Kronik miał ich tylko cztery tysiące21. W Ewangelii Mateusza setnik mówi o ukrzyżowanym Jezusie: „Zaiste, ten był Synem Bożym”; jednak w Ewangelii Łukasza autor, cytując setnika, napisał: „Zaiste, człowiek ten był sprawiedliwy”22.

Mateusz kojarzy cytat z Księgi Zachariasza z prorokiem Jeremiaszem23. Czy miał może problemy z pamięcią? Autor Listu do Hebrajczyków wydaje się umiejscawiać ołtarz kadzidlany w miejscu najświętszym (czyli w drugiej części żydowskiej świątyni), podczas gdy powszechnie wiadomo, że znajdował się on w miejscu świętym (czyli w pierwszej części)24. Czyżby się pomylił?

Czy starotestamentowy opis stworzenia świata da się pogodzić z obecnym, naukowym spojrzeniem? Czy pisarze biblijni popełniali błędy i cierpieli na zaniki pamięci? Czy byli zaledwie dziećmi swoich czasów i kultury, a przez to mylili się w tym, co pisali?

Choć księgi biblijne powstały w określonym czasie i w określonej kulturze, musimy pamiętać, że Biblia nie jest uwarunkowana historycznie przez tkwiące w niej związki przyczynowe, stąd wartość zapisu biblijnego nie jest względna. Biblia powstała z Bożego natchnienia i ma osadzenie historyczne. Dlatego też możemy przyjmować prawdziwość i wiarygodność Biblii oraz autentyczność jej przesłania, które przekracza ograniczenia ludzkiej kultury.

Historyczna
wiarygodność Pisma

Występowanie pewnych rozbieżności w Biblii nie uprawnia do podważania jej historycznego aspektu. Wiara chrześcijańska ma charakter historyczny w tym sensie, że jest w istocie oparta na tym, co się kiedyś wydarzyło25. Prawda i historyczna rzeczywistość są razem powiązane i nie mogą być rozdzielone od ich teologicznej treści. „Usunąć element historii z obszaru Pisma, oznacza usunięcie tego, co przedstawia wierność Boga”26, ponieważ On działa w historii. Z Nowego Testamentu dowiadujemy się, że Jezus i apostołowie uznawali za prawdziwe wydarzenia historyczne opisane w Starym Testamencie, takie jak stworzenie, potop czy exodus, gdyż są one częścią historii zbawienia objawionej w Piśmie Świętym27.

Pomimo że pisarzom Nowego Testamentu znane było greckie tłumaczenie Starego Testamentu (tj. Septuaginta), interesujące jest to, że ani Jezus, ani apostołowie nie wskazywali na pomyłki czy błędy w Piśmie i nigdy nie kwestionowali historycznej wartości starotestamentowych zapisów. Ani razu nie krytykowali Pisma za jego błędność ani nie wytykali konkretnych nieścisłości. Zamiast tego prezentowali niezachwianą wiarę w jego wiarygodność i Boski autorytet. Studiując Pismo, nie powinniśmy rozpowszechniać wątpliwości poprzez kwestionowanie jego prawdziwości, ale powinniśmy podążać za przykładem Jezusa i apostołów.

Ja radzić sobie z trudnymi tekstami

Trudności w zrozumieniu pewnych fragmentów Biblii dostrzegało wielu poważnie zgłębiających jej treści. Mimo że wiele rozbieżności i sprzeczności zanika, kiedy podejdziemy do jej analizowania z otwartym umysłem, niektóre problemy jednak pozostają. Mówiąc szczerze, takie trudności jak obecność pytań bez odpowiedzi to coś całkiem innego od twierdzenia, że Pismo się na pewno myli. To drugie jest osądem wartościującym Biblię, podczas gdy pierwsze wskazuje na świadomość ograniczeń ludzkiego rozumowania i uznanie, że ludzie nie są wszechwiedzący, ale w rozumieniu spraw duchowych zależni od informacji objawionych przez Ducha Świętego28.

Napotykając trudności w Piśmie, musimy pamiętać, że wiele tak zwanych pomyłek nie pochodzi od Bożego objawienia, ale jest skutkiem błędnego zrozumienia ludzi i uprzedzeń samego interpretatora.

Co więc powinniśmy robić, kiedy natkniemy się na oczywiste pomyłki w Biblii?

Podejść do nich z uczciwością. Stając przed trudnym fragmentem Pisma, dobrze postąpimy, jeśli podejdziemy do niego z całkowitą uczciwością. Bóg „ma upodobanie w prawości”29. To przede wszystkim oznacza, że dostrzegamy trudność i nie staramy się jej ukryć czy ominąć. Osoba uczciwa ma otwarty umysł, który jest w stanie przyjąć przesłanie i treść. Ponadto uczciwość oznacza także gotowość stosowania właściwych metod badania. Aby właściwie wyjaśnić i zrozumieć Słowo Boże, nie możemy stosować metod, które cechują się naturalistycznymi założeniami, oparte są na gruntach ateistycznych i stoją w opozycji wobec Pisma.

Rozwiązywać trudności z modlitwą. Modlitwa nie zastępuje ciężkiej pracy i skrupulatnego badania. Jednak modląc się, przyznajemy, że jesteśmy zależni od Boga w zrozumieniu jego Słowa. Pisarze biblijni okazywali pokorę, uznając, że Bóg i Jego Słowo są ponad ludzkim rozumowaniem. Na kolanach możemy prosić o prowadzenie Ducha Świętego i dzięki temu uzyskać nowe spojrzenie na tekst biblijny. Nigdy nie otrzymamy takiego przewodnictwa, jeśli będziemy umiejscawiać się ponad Słowem Bożym.

Tłumaczyć Pismo przy pomocy Pisma. Ponieważ ostatecznie to Bóg jest autorem Pisma, możemy przyjąć gruntowną jedność pomiędzy jego poszczególnymi częściami. Można powiedzieć, że stając przed trudnymi aspektami Pisma, musimy poradzić sobie z nimi w sposób biblijny. Najlepsze rozwiązania problemów Biblii, znajduje się w niej samej. Nie ma lepszego wytłumaczenia niż wyjaśnianie Pisma poprzez Pismo. Oznacza to, że musimy wziąć pod rozwagę biblijny kontekst i ostrożnie czerpać z jasnych fragmentów Biblii dla wyjaśnienia tych mniej zrozumiałych.

Wykazywać się cierpliwością. Na niektóre pytania nie ma prostych odpowiedzi. Potrzebna nam determinacja w cierpliwym poszukiwaniu rozwiązania. Jeśli niektóre problemy nieustannie niweczą nasze najcięższe wysiłki w celu ich rozwiązania, nie powinniśmy się zniechęcać. Cechą wytrwałości jest umiejętność funkcjonowania z otwartymi pytaniami. Dlatego bądź wierny Słowu Bożemu, gdyż nieustannie okazuje się ono być prawdziwe i niezawodne.

Podsumowanie

Czy Biblia zawiera błędy? Jeśli przez błąd rozumiemy, że Pismo zawiera błędne nauki albo że jest zawodne i historycznie niepoprawne, to odpowiedź brzmi: nie. Biblia stanowi nieomylne objawienie Bożej woli. Sugestia, że zawiera błędy, może być łatwo zrozumiana w ten sposób, że to Bóg popełnia błędy, albo że to On za nie odpowiada, ale to nie wchodzi w grę. Rozbieżności i niedoskonałości, jakie są w Biblii, wynikają tylko z ludzkiej ułomności. Jednak żadna z nich nie wpływa na sens nauki czy historyczną wiarygodność Pisma Świętego. Możemy być całkowicie pewni, że Biblia w dzisiejszym kształcie nadal jest prawdziwa i wiarygodna i że pomaga osiągnąć zbawienie każdemu, kto tego zapragnie.             

Frank M. Hasel

1 Zob. Mk 7,10. 2 Zob. Mk 12,36. 3 Zob. J 10,35; Łk 16,17. 4 Zob. Dz 3,21. 5 Zob. Dz 1,16; 2 Tm 3,16; Hbr 3,7. 6 Zob. Rz 9,17; Ga 3,8. 7 Zob. Ps 12,6; 19,7; 119,160. 8 Dz 24,14. 9 2 P 1,21. 10 1 Kor 2,13. 11 1 Tes 2,13. 12 R.M. Davidson, „Who is the Author of the Bible?” [w:] Interpreting Scripture: Bible Questions and Answers, red. G. Pfandal, Silver Spring 2010, s. 3. 13 1 Tm 5,18. 14 Zob. Pwt 25,4; Łk 10,7. 15 Zob. 2 P 3,16. 16 Zob. 1 Krl 22,39-45; 1 Krn 29,29; Łk 1,1-4. 17 F.L. Canale, „Revelation and Inspiration” [w:] Understanding Scripture: An Adventist Approach, red. G.W. Reid, Silver Spring 2005, s. 65. 18 2 P 3,16. 19 Zob. Lb 2,3; Joz 19,12; Pwt 11,30; Dn 6,14. 20 Zob. 2 Sm 8,4; 1 Krn 18,3-4. 21 Zob. 1 Krl 4,26; 2 Krn 9,25. 22 Mt 27,54; Łk 23,47. 23 Zob. Mt 27,9; Za 11,2-3. 24 Zob. Hbr 9,3-4. 25 Zob. 1 Kor 15,12-22. 26 Weeks, The Sufficiency of Scripture, s. 50. 27 Zob. Mt 19,4-5; 24,37; Dz 24,14; Rz 15,4. 28 Zob. 1 Kor. 1,18-20; 2,12-14. 29 1 Krn 29,17.

 Znaki Czasu grudzień 2013 r. www.znakiczasu.pl