Potencjalne zagrożenia związane z GMO i żywnością transgeniczną
Potencjalne zagrożenia według ekspertów FAO (2003):
A. Potencjalne, negatywne skutki dla środowiska
1.Geny mogą przeskakiwać do nieoczekiwanych miejsc.
Oznacza to, że geny mogą przechodzić (nazywane jest to ucieczką genów ) na inne organizmy tego samego lub innego gatunku. Szczególne zagrożenie powstaje w przypadku przejścia genu oporności na herbicyd z GM roślin na chwasty.
Istnieje konsensus naukowy co do dalekosiężnej konsekwencji takiej ucieczki genu: otóż, gdy raz takie geny lub sekwencje DNA zostaną uwolnione do środowiska, to nie ma możliwości ich wycofania z niego.
2. Geny mogą mutować ze szkodliwymi tego skutkami dla organizmu.
Oznacza to, że nie jest pewne czy sztucznie wprowadzone geny nie wywołają mutacji w danym organizmie. Nie jest też pewne przez jak wiele pokoleń dany gen pozostanie stabilny.
3. Uśpione geny mogą przypadkowo zaktywizować się, zaś geny aktywne mogą stać się uśpionymi .
Oznacza to, że wprowadzenie nowego genu do organizmu może stać się powodem aktywacji takiego uśpionego genu i to w niewłaściwych (nieprzewidzianych przez Naturę) dla niego okolicznościach. Może to powodować nieprzewidziane skutki. Z drugiej strony wprowadzony gen może zostać uśpiony, co oznacza zniknięcie korzyści wiązanych z jego wprowadzeniem.
4. Interakcje z dzikimi i rodzimymi populacjami .
GMO mogą wchodzić w antagonistyczne relacje (jak np. konkurencję, pasożytnictwo lub drapieżnictwo) z nie-GM gatunkami. W tych przypadkach podkreśla się zagrożenie inwazyjnością przez nowo wprowadzone do danego środowiska lub rozprzestrzeniające się w sposób niezamierzony organizmy (Wolfenbarger i Phifer, 2000).
GMO mogą też krzyżować się z dziko rosnącymi lub uprawianymi czy hodowlanymi organizmami. Skutkiem tego może być zniknięcie całych populacji roślin lub zwierząt z danego obszaru. Oznacza to zmniejszanie bioróżnorodności wraz z negatywnymi tego skutkami, choćby w
postaci utraty możliwości produkcji nowych leków, dostosowanych także odmian dostosowanych do różnych warunków (np. do zmian klimatycznych) czy różnych patogenów.
5. Wpływ na ptaki, owady i organizmy glebowe .
Wpływ ten polega na potencjalnym zagrożeniu gatunków innych niż docelowe, zwłaszcza przy uprawie GM roślin. Nikt nie zna skutków przepływu pyłku GM roślin do organizmu pszczoły, albo
zmodyfikowanych sekwencji genów z roślin do grzybów lub bakterii glebowych lub żołądków przeżuwaczy. W szczególności oczekuje się pojawienia owadów odpornych na pestycydy.
B. Potencjalnie negatywne skutki dla ludzkiego zdrowia
1. Przenoszenie (transfer) alergizujących genów .
Takie geny mogą być przypadkowo przenoszone na inne gatunki powodując u ludzi niebezpieczne dla zdrowia lub życia reakcje alergiczne
2. Możliwość zmieszania się GM produktów z z tradycyjnymi w łańcuchu pokarmowym
3. Możliwość przeniesienia oporności na antybiotyki .
Przy czym okres wytworzenia takiej oporności na antybiotyki u bakterii może być szczególnie krótki (Żarski, 2007).
Za najważniejszy obecnie problem dla zdrowia ludzi i zwierząt Żarski (2007) uważa to, że produkowane pod wpływem wprowadzonego transgenu białka mogą inicjować nieprzewidywalne reakcje mające wpływ na organizm ludzi i zwierząt drogą alimentarną, inne niż w przypadku pokarmu tradycyjnego, tzn. niezmienionego genetycznie.
C. Potencjalne skutki społeczno - ekonomiczne
1. Utrata przez farmerów dostępu do materiału roślinnego .
Rozwiniemy istotę tego zagrożenia tłumacząc dosłownie odnośny tekst FAO (2003a):
Badania biotechnologiczne są prowadzone głównie przez sektor prywatny i istnieją obawy, że rynek sektora rolniczego zostanie zdominowany przez kilka potężnych firm. To mogłoby mieć negatywny wpływ na małych farmerów na całym świecie. Farmerzy obawiają się, że musieliby płacić nawet za odmiany roślin wyhodowanych z materiału genetycznego, który pochodziłby z ich własnych pól, podczas kupowania nasion od korporacji posiadających patenty na szczególne przypadki genetycznych modyfikacji.
Niektórzy argumentują, że układ World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu) dotyczący Praw Własności Intelektualnej związanej z Handlem (TRIPS) zachęca do tego, choć istnieją opcje ochrony w ramach tego układu tradycyjnych praktyk farmerów.
2. Prawa dotyczące własności intelektualnej mogą spowolnić badania .
Zastrzegana prawnie własność produktów i procesów biotechnologicznych, która je cechuje, może stanowić przeszkodę dla ich dostępu publicznego sektora badań. Mogłoby to wywołać silniejszy,
negatywny wpływ na kraje rozwijające się, w których nie istnieją inicjatywy badań prywatnych.
Dodatkowo, większość krajów rozwijających się wciąż nie obejmuje ochroną patentową produktów biotechnologii biotechnologicznych.
Ponieważ patenty mają zakres krajowy, to wchodzenie w posiadanie produktów rozwijanych z pomocą biotechnologii podlegających prawu własności byłoby zapobieganie na tych zewnętrznych rynkach, na których funkcjonuje ochrona patentowa.(FAO, 2003a).
3. Wpływ technologii typu terminator .
Technologia terminator, jeśli zastosowana, pozbawi rolników możliwości wykorzystania do siewu w następnym sezonie ziarna uzyskanego z własnych zbiorów GM roślin i trwale uzależni ich pod tym względem od koncernów biotechnologicznych posiadających patent na takie ziarno. Inni specjaliści dodają jeszcze inne rodzaje lub rozwijają dotychczasowe zagrożenia, jak poniżej.
Potencjalne zagrożenia według ekspertów FAO (2003):
A. Potencjalne, negatywne skutki dla środowiska
1.Geny mogą przeskakiwać do nieoczekiwanych miejsc.
Oznacza to, że geny mogą przechodzić (nazywane jest to ucieczką genów ) na inne organizmy tego samego lub innego gatunku. Szczególne zagrożenie powstaje w przypadku przejścia genu oporności na herbicyd z GM roślin na chwasty.
Istnieje konsensus naukowy co do dalekosiężnej konsekwencji takiej ucieczki genu: otóż, gdy raz takie geny lub sekwencje DNA zostaną uwolnione do środowiska, to nie ma możliwości ich wycofania z niego.
2. Geny mogą mutować ze szkodliwymi tego skutkami dla organizmu.
Oznacza to, że nie jest pewne czy sztucznie wprowadzone geny nie wywołają mutacji w danym organizmie. Nie jest też pewne przez jak wiele pokoleń dany gen pozostanie stabilny.
3. Uśpione geny mogą przypadkowo zaktywizować się, zaś geny aktywne mogą stać się uśpionymi .
Oznacza to, że wprowadzenie nowego genu do organizmu może stać się powodem aktywacji takiego uśpionego genu i to w niewłaściwych (nieprzewidzianych przez Naturę) dla niego okolicznościach. Może to powodować nieprzewidziane skutki. Z drugiej strony wprowadzony gen może zostać uśpiony, co oznacza zniknięcie korzyści wiązanych z jego wprowadzeniem.
4. Interakcje z dzikimi i rodzimymi populacjami .
GMO mogą wchodzić w antagonistyczne relacje (jak np. konkurencję, pasożytnictwo lub drapieżnictwo) z nie-GM gatunkami. W tych przypadkach podkreśla się zagrożenie inwazyjnością przez nowo wprowadzone do danego środowiska lub rozprzestrzeniające się w sposób niezamierzony organizmy (Wolfenbarger i Phifer, 2000).
GMO mogą też krzyżować się z dziko rosnącymi lub uprawianymi czy hodowlanymi organizmami. Skutkiem tego może być zniknięcie całych populacji roślin lub zwierząt z danego obszaru. Oznacza to zmniejszanie bioróżnorodności wraz z negatywnymi tego skutkami, choćby w
postaci utraty możliwości produkcji nowych leków, dostosowanych także odmian dostosowanych do różnych warunków (np. do zmian klimatycznych) czy różnych patogenów.
5. Wpływ na ptaki, owady i organizmy glebowe .
Wpływ ten polega na potencjalnym zagrożeniu gatunków innych niż docelowe, zwłaszcza przy uprawie GM roślin. Nikt nie zna skutków przepływu pyłku GM roślin do organizmu pszczoły, albo
zmodyfikowanych sekwencji genów z roślin do grzybów lub bakterii glebowych lub żołądków przeżuwaczy. W szczególności oczekuje się pojawienia owadów odpornych na pestycydy.
B. Potencjalnie negatywne skutki dla ludzkiego zdrowia
1. Przenoszenie (transfer) alergizujących genów .
Takie geny mogą być przypadkowo przenoszone na inne gatunki powodując u ludzi niebezpieczne dla zdrowia lub życia reakcje alergiczne
2. Możliwość zmieszania się GM produktów z z tradycyjnymi w łańcuchu pokarmowym
3. Możliwość przeniesienia oporności na antybiotyki .
Przy czym okres wytworzenia takiej oporności na antybiotyki u bakterii może być szczególnie krótki (Żarski, 2007).
Za najważniejszy obecnie problem dla zdrowia ludzi i zwierząt Żarski (2007) uważa to, że produkowane pod wpływem wprowadzonego transgenu białka mogą inicjować nieprzewidywalne reakcje mające wpływ na organizm ludzi i zwierząt drogą alimentarną, inne niż w przypadku pokarmu tradycyjnego, tzn. niezmienionego genetycznie.
C. Potencjalne skutki społeczno - ekonomiczne
1. Utrata przez farmerów dostępu do materiału roślinnego .
Rozwiniemy istotę tego zagrożenia tłumacząc dosłownie odnośny tekst FAO (2003a):
Badania biotechnologiczne są prowadzone głównie przez sektor prywatny i istnieją obawy, że rynek sektora rolniczego zostanie zdominowany przez kilka potężnych firm. To mogłoby mieć negatywny wpływ na małych farmerów na całym świecie. Farmerzy obawiają się, że musieliby płacić nawet za odmiany roślin wyhodowanych z materiału genetycznego, który pochodziłby z ich własnych pól, podczas kupowania nasion od korporacji posiadających patenty na szczególne przypadki genetycznych modyfikacji.
Niektórzy argumentują, że układ World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu) dotyczący Praw Własności Intelektualnej związanej z Handlem (TRIPS) zachęca do tego, choć istnieją opcje ochrony w ramach tego układu tradycyjnych praktyk farmerów.
2. Prawa dotyczące własności intelektualnej mogą spowolnić badania .
Zastrzegana prawnie własność produktów i procesów biotechnologicznych, która je cechuje, może stanowić przeszkodę dla ich dostępu publicznego sektora badań. Mogłoby to wywołać silniejszy,
negatywny wpływ na kraje rozwijające się, w których nie istnieją inicjatywy badań prywatnych.
Dodatkowo, większość krajów rozwijających się wciąż nie obejmuje ochroną patentową produktów biotechnologii biotechnologicznych.
Ponieważ patenty mają zakres krajowy, to wchodzenie w posiadanie produktów rozwijanych z pomocą biotechnologii podlegających prawu własności byłoby zapobieganie na tych zewnętrznych rynkach, na których funkcjonuje ochrona patentowa.(FAO, 2003a).
3. Wpływ technologii typu terminator .
Technologia terminator, jeśli zastosowana, pozbawi rolników możliwości wykorzystania do siewu w następnym sezonie ziarna uzyskanego z własnych zbiorów GM roślin i trwale uzależni ich pod tym względem od koncernów biotechnologicznych posiadających patent na takie ziarno. Inni specjaliści dodają jeszcze inne rodzaje lub rozwijają dotychczasowe zagrożenia, jak poniżej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz